Van Koloniaal tot “Red Devil”

Tradities geven kleur en identiteit aan een eenheid. Vervult met trots draagt iedereen van 12 Infanteriebataljon (Air Assault) Regiment Van Heutsz dan ook, de oude ‘KNIL-zon’ als embleem op de rode baret. Sinds 11 april 1995 waken deze ‘Luchtmobiele krijgers’ namelijk over het erfgoed van het Regiment Van Heutsz. Ik wil u met dit verhaal meenemen naar de rijke geschiedenis en tradities van deze benjamin onder de Regimenten van de Koninklijke Landmacht.

Gaandeweg valt er een, wellicht wat broze, historische parallel te trekken met het tijdsbeeld van nu. Op 1 juli 1950 ziet het Regiment Van Heutsz (RVH) het levenslicht. Oorspronkelijk zou het een wielrijderseenheid worden. Echter, doordat plots de organisatievorm van de Koninklijke Landmacht (KL) op Amerikaanse- in plaats van een Britse leest werd geschoeid, is van dit voornemen niets terecht gekomen. In plaats daarvan werd het een opleidingseenheid van het Wapen der Infanterie. Het Regiment fungeerde hierbij tijdelijk als een ‘registratieve kapstok’, waar de KL petten van verschillende snit aan kon ophangen. Daarnaast wordt het Regiment even later belast met de traditievoortzetting van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Dit leger ging namelijk in diezelfde maand ter ziele. Dus ondanks dat men 1950 als oprichtingsdatum van het RVH herdenkt, gaat de historie zelfs terug tot 7 maart 1808. Toen werden namelijk het 1^e, 2^e en 3^de Regiment Indische Infanterie en het Regiment Indische Jagers opgericht.

Toch wordt 1832 beschouwd als geboortejaar van het KNIL. In 1836 kreeg dit koloniale leger het predikaat ‘Koninklijk’ uitgereikt. Hiervan is om onduidelijke redenen lang geen gebruik van gemaakt. Pas in 1933 zou minister-president H. Colijn – zelf voormalig KNIL officier – deze eretitel opnieuw en met succes onder de aandacht brengen. Destijds in de 19^de eeuw was de koloniale krijgsdienst in Nederland niet populair. Veel rekruten werden daarom in het buitenland geronseld. Zij werden bijeengebracht in het ‘Koloniaal Werfdepot’ in Harderwijk, beter bekend als het ‘gootgat’ van Europa. Het koloniale leger had destijds dan ook veel weg van een Nederlands vreemdelingenlegioen. Toch ging men toen ook steeds meer inzien dat inheemse militairen fysiek beter bestand waren tegen het klimaat en het terrein.

De garnizoensbataljons van het Koloniale leger lagen verspreid over de eilanden buiten Java en handhaafden het gezag. Als de zaak echter uit de hand liep werd op Java een expeditie opgetuigd om het gezag met harde hand weer te herstellen of te vestigen. Het onder bestuur brengen van Atjeh (Noord Sumatra) vergde indertijd de grootste krachtsinspanning die het KNIL ooit heeft moeten leveren.

De naamgever van het Regiment speelde daar een grote rol in. Daarnaast is hij de beroemdste en tegelijkertijd meest spraakmakende generaal van het koloniale leger geweest. Als 16 jarige nam Joannes Benedictus van Heutsz dienst bij de infanterie. Doordat de juiste opleiding ontbrak zat er aanvankelijk een carriëre als officier voor hem niet in. Toch lukte het hem om in 1870 als aspirant sergeant te worden opgeleid tot officier. De op avontuur beluste tweede-luitenant Van Heutsz werd in 1873 overgeplaatst naar het Indische Leger. Gedurende de Atjeh-oorlog ontpopte hij zich als een dapper en dynamisch vechtofficier, die vele hoge militaire onderscheidingen voor moed, beleid en trouw oogstte. In 1875 ontving Van Heutsz de Militaire Willems-Orde (MWO) der vierde klasse; Als drager van de MWO ontving hij in 1890 de ‘Eresabel’ met het opschrift: ‘Koning Willem III, voor betoonde dapperheid’; In 1897 kreeg hij de MWO derde klasse uitgereikt; In januari van het jaar 1899 werd hij tot Commandeur in de MWO benoemd; In datzelfde jaar werd hij Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw; In 1903 werd hem wederom een groots en indrukwekkend huldebetoon beried en kreeg hij het grootkruis der MWO uitgereikt; In 1905 het Grootkruis van de Roode Adelaar van Pruisen; In 1907 werd hij bevorderd tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw; In 1909 werd hem het grootkruis in de Orde van de Nederlandse Leeuw uitgereikt.

Van Heutsz wist in moeilijke situaties altijd het hoofd koel te houden en trefzekere beslissingen te nemen. Hij voerde een krachtig militair beleid. Door allerlei bliksemacties uit te voeren maakte hij een einde aan het – door hem verfoeide – passieve afwachten in versterkte stellingen. Hierbij zocht hij de vijand op in de meest onherbergzame gebieden, tot hij ze te pakken had. Bij deze acties had hij veelal persoonlijk de leiding. Iets wat hem mateloos populair maakte bij zijn soldaten. Nadat hij in een gebied de orde en veiligheid hersteld had nam hij gelijktijdig maatregelen om de bevolking voor zich te winnen. Dit deed hij onder meer door verbetering van de infrastructuur en stimulering van de handel. Maar ook de invoering van eenvoudig volksonderwijs komt uit zijn hoed.

Gedurende de meerdere periodes die hij in Nederlands Indië verbleef, vervulde hij de hoogste militaire en civiele ambten in de kolonie. Daarbij wist hij zichzelf legendarische roem te verwerven. Zijn aanzien als ‘Pacifator van Atjeh’ bleef almaar stijgen. Ook als officier ging het hem voor de wind. Uiteindelijk werd Van Heutsz in september 1900 bevorderd tot luitenant-generaal. In 1904 werd hij zelfs benoemd tot Adjudant-Generaal van H.M. de Koningin in Nederlands Indië, met de rang van ‘Groot-officier der Kroon’. Toen hij in 1909 voorgoed naar Nederland terugkeerde, was het Nederlandse gezag voor het eerst tot in de verste uithoeken van de Indische archipel gevestigd. Op 11 juli 1924 overleed Van Heutsz. Drie jaar later tijdens de herbegrafenis viel hem – als enig Nederlands staatsburger – een staatsbegrafenis ten deel. Koningin Wilhelmina, een groot bewonderaar van hem, had hiervoor zelfs haar paleis op de Dam beschikbaar gesteld.

Met de oprichting van de Koloniale Reserve in Nijmegen in 1890 veranderde de samenstelling van de KNIL. Na 1914 werden ook geen buitenlanders meer aangenomen. Het KNIL veranderde in die tijd van een strijdend leger in een patrouillerend politieleger. De verdediging tegen een aanval van een moderne buitenlandse vijand werd hierbij grondig verwaarloosd.

De Japanse expansiedrift in de dertiger jaren maakt het echter noodzakelijk het KNIL om te kneden naar een moderne en mobiele strijdmacht. Grote hoeveelheden tanks, modern wapentuig en vliegtuigen worden destijds besteld. Echter door de oorlog in Europa kwam het bestelde materieel voor het grootste deel nooit aan, of te laat. Slechts vijf van de ruim 500 bestelde tanks zijn in 1942 ingezet. Ook stonden er nog onuitgepakte en ongeassembleerde vliegtuigen in de hangars. Ondanks de ongelijke krachtsverhouding weerde het KNIL zich heldhaftig tegen de Japanse inval. Na de capitulatie hebben van de 43.000 krijgsgevangen Europese KNIL-militairen er 8.500 onder barbaarse omstandigheden het leven verloren.

Overigens midden 1944 werd in Australië weer een bataljon van het KNIL opgericht. Deze bestond uit uitgeweken militairen en vrijwilligers uit Suriname. Delen hiervan nam deel aan de verovering van Tarakan en Balikpapan (Borneo).

Twee dagen na de Japanse capitulatie riepen Indonesische nationalisten de onafhankelijkheid uit. Nederland daarentegen wilde zo snel mogelijk het gezag herstellen. Onder leiding van luitenant-generaal Spoor werden in hoog tempo nieuwe KNIL eenheden uit de grond gestampt. Ondanks hun slechte conditie hebben eind 1945 weer 10.000 ex-krijgsgevangenen hierin emplooi gevonden. Bovendien werden sinds ruim een eeuw ook weer grote aantallen militairen van de KL ingezet.

Onder Engelse druk wordt Nederland aan de onderhandelingstafel met de nationalisten gedwongen. Echter kort nadat de uit dienstplichtige bestaande Divisie ‘7 December’ in Indonesië arriveerde begon op 21 juli 1947 de ‘Eerste Politionele Actie’. Grote delen van Java en Sumatra werden tijdens dit offensief snel bezet. Op 4 augustus werd Nederland weer door de VN aan de onderhandelingstafel gedirigeerd, wederom zonder resultaat. Op 19 december 1948 startte vervolgens de ‘Tweede Politionele Actie’. Para’s van het KNIL veroverde het vliegveld bij Djokjakarta. Met door de lucht aangevoerde commando’s en infanteristen wordt het republikeinse regeringscentrum veroverd. President Soekarno en zijn regering worden hierbij gevangen genomen. De eerste grootschalige luchtmobiele actie was een feit.

En weer greep de Veiligheidsraad van de VN resoluut in, waarna uiteindelijk in december 1949 de Republiek door de Nederlandse regering werd erkend.

Veel tijd om hierbij stil te staan heeft het RVH na haar oprichting echter niet. Aller ogen zijn gericht op Korea, waar op 25 juni 1950 de hel is losgebarsten.

De Ministerraad besluit tot het zenden van een Nederlands Detachement Verenigde Naties (NDVN). Alle hiertoe behorende soldaten – met uitzondering die van de Garderegimenten – zijn registratief ingedeeld bij het RVH. Eindelijk had het RVH een echte taak en echte vulling. Dit eerste ‘Van Heutsz-bataljon’ staat onder bevel van de uit het KNIL afkomstige luitenant-kolonel Marinus den Ouden. Ook het merendeel van de vrijwilligers hadden jarenlang in het voormalig Nederlands Indië gevochten. Bij aankomst in Korea werd het bataljon bij de Amerikaanse 2de ‘Second-to-None’ Infanterie Divisie ingedeeld. Nu beter bekend als ‘Indianhead’ Divisie.

Het Nederlandse bataljon werd gelijk aan het front ingezet en leverde aan vele acties een wezenlijke bijdrage. De strijd in de ‘IJzeren Driehoek’ en bij Hoensoeng, Wonju en Inje zijn allemaal begrippen geworden voor een moeizame strijd. Op 27 juli 1953 werd een wapenstilstand afgekondigd. De oorlog is echter nooit officieel beëindigd. In totaal keerden 123 Nederlandse militairen niet terug uit het ‘land van de ochtendkalmte’. Het NDVN leed daarmee de zwaarste verliezen bij de KL in bataljonsverband ooit. De laatste militairen keerde op 15 december 1954 terug in Nederland.

Vanaf 1 juni 1953 is het RVH gelijkwaardige naast de overige infanterieregimenten. Vanaf dan verzorgt het Regiment in Oirschot ook de opleiding van het personeel voor het NDVN. Daarbovenop kreeg het tot juni 1964 de opleiding voor de Suriname-compagnieën onder haar hoede. Beide was tot dan toe de taak van het Korps Commandotroepen. Het einde van de Korea-oorlog betekende dat het Regiment een belangrijk deel van de pas verworven taak alweer verloor, maar niet voor lang. In januari 1955 worden namelijk alle compagnieën van het net ter ziele gegaan zijnde Bewakingskorps Koninklijke Landmacht aan het RVH toegewezen. Hierdoor komt het zwaartepunt van het Regiment bij de opleiding van de bewakingscompagnieën te liggen. Tot haar opheffing in 1966 leidde het Instructiebataljon Van Heutsz in totaal zo’n 14000 dienstplichtigen op.

In 1960 raakte het RVH kort betrokken bij de strijd om Nieuw-Guinea. Nadat Indonesië deze eilandengroep in de loop van de vijftiger jaren alsnogopeist zend de KL versterkingen naar de aldaar belegerde troepen. Registratief behoorde deze versterkingen aanvankelijk tot het RVH. Was het niet dat alleen al de naam Van Heutsz op verzet stuitte van diegene die het Nederlands koloniaal verleden fel veroordeelden. Zo werkten die illustere naam en grote traditie in wezen tegen het RVH. Eind 1962 gaf Nederland zijn laatste bezittingen in de Oost op.

In 1966 krijgt het net nieuwe parate 48 Pantserinfanteriebataljon (Painfbat) de naam Van Heutsz. De wrange ironie van het lot wilde dat juist dit bataljon in 1977 werd ingezet tijdens de gijzelingsactie – door enkele Zuid-Molukkers – van een trein bij ‘De Punt’. Dit waren nazaten van een bevolkingsgroep, de Ambonezen, die tot de moedigste en betrouwbaarste elementen van het KNIL worden gerekend. Dit Painfbat is in 1994 opgeheven. Het RVH begint dan aan een jarenlange zwerftocht en zal meermaals van ‘moedereenheid’ wisselen.

De jaren negentig staan in het teken van het opstrijken van het ‘vredesdividend’. De KL krijgt hierbij de meeste personele en materiële bezuinigingsklappen te incasseren. Het voortbestaan van het RVH is onzeker. Zeker als de Van Heutsz ‘Infanterie Beveiligingscompagnieën’ verdwijnen. In 1991 was het RVH nog het grootste Regiment van de KL. Nu is de sterkte gedaald tot een Luchtmobiel Infanteriebataljon en een Luchtmobiele Luchtverdedigingcompagnie. De laatste draagt de naam Samarinda. Dit dankt de compagnie aan het feit tijdens de Tweede Wereldoorlog zich op het huidige eiland Borneo twee vliegvelden bevonden, te weten Samarinda I en -II. Deze zijn door de luchtdoelartillerie van het KNIL fanatiek verdedigd. Dus heeft men ook besloten de tradities van de luchtdoelartillerie van het KNIL voort te zetten binnen het RVH. Na een turbulent laatste decennium van de vorige eeuw, stapt het RVH de 21^ste eeuw binnen. Hierbij nemen de Luchtmobiele Van Heutszers een traditie mee die even sterk en vitaal is als ooit tevoren. De oude ‘Held van Atjeh’ zei eens, “Het moet dus het kan”. De rijk beladen historie en traditie, geworteld in de voorgaande twee eeuwen, leeft als nooit tevoren binnen 12 Infbat (AASLT) RVH. Kort voordat dit bataljon de Regimentserfenis in 1995 op zich nam heeft het net een VN-uitzending in Bosnië voltooid. Daar maakte het deel uit van de UNPROFOR vredesmacht. In 1999 vertrekt het bataljon wederom naar Bosnië. Nu als de zesde SFOR rotatie.

In 2002/2003 zijn twee compagnieën van het bataljon naar Afghanistan uitgezonden. Gedurende de tweede en vijfde rotatie maakten zij daar voor telkens drie maanden deel uit van de ISAF-vredesoperatie.

In 2004/2005 leveren militairen van het RVH tijdens SFIR-3, -4 en -5 rotaties een belangrijke bijdrage aan de veiligheid en stabiliteit in de provincie Al Muthanna in het zuid-oosten van Irak. Tijdens de derde rotatie wordt een patrouille van de A- ‘Java’ Compagnie slachtoffer van een hinderlaag. Hierbij verliest sergeant 1 Dave Steensma het leven.

In 2006/2007 vormt het gros van het bataljon de eerste battlegroup van Task Force Uruzgan in de zuid-Afghaanse provincie Uruzgan. Het levert ook een compagnie aan de tweede battlegroup.

Vervolgens herhaalt de geschiedenis zich in 2008/2009. Nu vormt het bataljon de achtste battlegroup. Op vrijdag 19 december is daarbij de 24-jarige sergeant Mark Weijdt gesneuveld. Weijdt was met ruim honderd Nederlandse en Afghaanse collega’s op pad dertig kilometer ten noorden van Kamp Holland, toen ze om half elf ’s ochtends in een vuurgevecht verzeild raakten. Tijdens de schotenwisseling stapte Weijdt op een IED, een zogeheten geïmproviseerd explosief. Daarnaast levert het bataljon ook weer een compagnie aan de battlegroup die het stokje van ze in maart 2009 overnam.

Niemand kan tijdens al die uitzendingen om het feit heen dat Van Heutsz is gearriveerd. Alle ceremonies tijdens die uitzending worden ook dan ‘aangekleed’ met de vertrouwde Van Heutsz handelingen, klanken en symbolen.

Traditie is echter meer dan de geschiedenis van het Regiment alleen. Overigens, traditie betekent niet, dat de levenden al dood zijn, maar dat de doden nog leven. Het wordt ook gevormd door roemrijke krijgsverrichtingen en de meest eervolle feiten daaruit die het onderdeel tot eer strekken en een trots rechtvaardigen. Traditie helpt mee een goede sfeer te scheppen waardoor een onderlinge band (Korpsgeest) ontstaat. Hieruit ontspruiten kameraadschap en teamgeest die onmisbaar zijn in moeilijke omstandigheden. Voor alle nieuwe leden van 12 Infbat (AASLT) is een introductieprogramma samengesteld. Hierin is onder meer een bezoek aan het Regimentsmuseum en het museum ‘Bronbeek’ opgenomen. Ze krijgen ook een genummerde en op naam gestelde bataljonsmunt. Met op de ene zijde de KNIL-zon en op de andere het symbool van 11 LMB. Sinds kort ontvangen ze ook een genummerde en op naam gestelde tag met daarop de Van Heutsz code. Ook het Handboek Traditie RVH valt ze ten deel.

Traditie is ook zichtbaar. Zo dragen ze bij 12 Infbat (AASLT) een zwarte KNIL stropdas en broekriem. Het uit Korea stammende ‘Indianhead’ logo zie je terug op alle voertuigen en als borstembleem.

Ieder vaandel van het RVH wordt meegevoerd door een vaandelwacht. De uitrusting en exercitie hierbij zijn uniek bij de KL. De bewapening bestaat uit een combinatie van pistool, de klewang en de karabijn M95 Hembrug. Daarnaast wordt op het DT een zwarte halsdoek met het Regimentsembleem en de bamboehoed gedragen. De laatste is een exacte kopie van de hoed zoals die omstreeks 1910 bij het KNIL werd ingevoerd.

Ook kan het RVH tijdens gelegenheden naast het vaandel de Korea-vlag voeren. De bewapening hierbij is het Amerikaanse geweer Garand M1.

Een aantal gebouwen en locaties in de Oranjekazerne dragen namen die naar het roemrijke verleden van het RVH verwijzen. De kazerne herbergt naast het Regimentsmuseum ook een aantal aan het RVH gerelateerde monumenten.

De erecompagnie gaat gekleed in een ceremonieel tenue dat is gebaseerd op het uniform van het voormalige KNIL. Compleet met attila met de helmhoed. De Regimentskleuren zijn zwart en oranje.

Het RVH is niet alleen de benjamin. Met vier Militaire Willems-Ordes voor het KNIL en de Atjeh (of Kraton)-medaille voor het 3^e en 9^e Bataljon Infanterie plus twee ‘Presidential Unit Citations’ en twee ‘Distinguished Unit Citations’ voor het NDVN ook verreweg het meest gedecoreerde landmacht regiment. Daar kunnen nog eens tweehonderd afzonderlijke binnen- en buitenlandse dapperheidonderscheidingen bij worden opgeteld. Ook kan het Regiment bogen op de meeste gevechtsacties. Bovendien koestert het een grote achterban van actieve veteranen. Die bijvoorbeeld tijdens beëdigingen, die in beginsel altijd op Bronbeek plaatsvinden, er altijd bij zijn. Maar ook tijdens de Regiment traditieweek zijn zij in grote getale aanwezig tijdens de vele herdenkingen. Getuige de voorliefde van Van Heutsz voor kleine en snel inzetbare mobiele eenheden, die nu in Afghanistan via anti guerrillatactieken de tegenstander weten te ontwrichten, is 12 Infbat (AASLT) de perfecte beschermer van zijn erfgoed.

Leo van Westerhoven