Trouwe viervoeters en het KCT

De Mechelse herder Morris houd vanaf het water zijn doel, een man, op het strandje van Kamp Wijnmalen, scherp in de gaten. Op een teken van Rob, zijn ‘handler’ (hondengeleider) in opleiding, springt Morris in het water. In no-time overbrugd hij de afstand naar de zandstrook. Daar vliegt hij met een slordige 40 kilometer per uur op de man af en bijt hem in zijn arm. Ondanks dat de man hem schreeuwend van zich af probeert te slaan verankert Morris met grofweg 200 kg aan kaakdruk per vierkante centimeter zijn ontblote en vlijmscherpe tanden in het stugge bijtpak dat de man draagt. Tevreden kijkt de instructeur toe als Morris op commando van Rob de arm loslaat. Maar zodra de man een onverwachte beweging maakt richting baasje begraaft Morris daarentegen bliksemsnel zijn tanden weer in zijn arm.

Internationaal

Bovenstaand spectaculair stelwerk speelt zich af op de vaarschool van het Korps Commandotroepen (KCT) tijdens de voor Nederlandse Special Operations Forces (SOF) van de landmacht unieke opleiding waarin zowel de handler als ook zijn militaire werkhond tactisch en technisch worden klaargestoomd voor hun taak binnen dit speciale domein. Aangezien de opleiding in Duitse handen is speelt het zich gedeeltelijk af bij onze oosterburen op hun school voor ‘Diensthundewesen der Bundeswehr’. Zowel sergeant-1 Rob als zijn collega sergeant-1 Mark hebben deze bijna een jaar durende opleiding succesvol afgesloten. Naast beide operators van het KCT maakten ook twee Duitse- en twee Belgische collega’s deel uit van deze SOF-opleidingsklas. “In de kennismakingsfase wordt niet alleen naar het fysieke werkniveau en karaktereigenschappen van de hond gekeken,” vertelt Mark. “Want naast het feit dat iedere handler in spe een hondenliefhebber moet zijn wordt ook zijn persoonlijkheid en zijn ervaring als operator tegen het licht gehouden. Al de eigenschappen en competenties van beide zijn van net zo groot belang als je uiteindelijk mens en dier tot een hecht en succesvol team wilt smeden. Iedere handler krijgt immers een vaste hond toegewezen, die na werktijd ook gewoon mee naar huis gaat. Zodoende wordt een goede basis gecreëerd voor een nóg hechtere onderlinge band.”

Bijten en speuren

Aangezien de honden waar de operators mee werken ‘Dual Purpose’ honden zijn loopt het bijt- en speurwerk afwisselend als een rode draad door de opleiding. Dual Purpose honden zijn over het algemeen in de eerste plaats imposante, dappere en temperamentvolle aanvalshonden. Maar naast een sterke buitdrift moeten ze tevens beschikken over een fenomenaal reukvermogen. “Onder speurwerk wordt overigens niet alleen het opsporen van personen en het wel of niet op commando bijten daarvan verstaan,” vertelt Rob. “Bij speurwerk wordt de hond er met name op getraind om feilloos te kunnen ruiken of ergens een explosief is verstopt. Ondanks dat elke hond in principe een potentiële speurhond is moeten wij hem het doelgericht zoeken naar iets aanleren, willen we daar gericht gebruik van kunnen maken. We leiden ze op om diverse basisstoffen van explosieven te herkennen. Honden kunnen immers extreem lage concentraties explosieven detecteren. Vele malen lager zelfs dan alle technische, mechanische en fysieke hulpmiddelen die ons ter beschikking staan. Het is ontzettend belangrijk dat de hond daarbij zeer rustig te werk gaat. Vanwege de extreme gevoeligheid van explosieven mag hij geen enkele opgewonden reactie vertonen, zoals blaffen of krabben. Hij mag tijdens het zoeken niets aanraken of verstoren.

Naast dat onze honden tijdens het bijtwerk moeten laten zien dat ze veel lef hebben moeten ze ook tegen een stootje kunnen. Om het bijtwerk te trainen maken we gebruik van zo geheten pakwerkers. Gekleed in een zwaar en dik pak kunnen ze zich laten bijten door de honden zonder daar al te veel letsel bij op te lopen. Want zelfs met de bescherming van het bijtpak kan de fenomenaal krachtige bijt van de hond toch soms pijnlijke blauwe plekken veroorzaken. Ook wij als handler worden getraind om in zo een bijtpak te werken. Vanzelfsprekend moet de hond bij het bijtwerk onder alle denkbare situaties nergens voor terug deinzen, ook niet als er geslagen of zelfs geschoten wordt. Ze mogen zich door niets van de wijs laten brengen. We trainen daarom veelvuldig met veel geluid, kleine ruimten, mensenmassa’s en obstakels zoals ladders, (rol)trappen en roosterbruggen. De honden dragen dan soms speciale sokjes. Niet alleen voor meer grip maar ook om de voetzolen te beschermen. De kans dat ze worden ingezet bij acties waar veel glaswerk op de grond kan rondslingeren of andere scherpe brokstukken is groot.”

Globetrotters

Een hond train je door ze iets aan te leren en dat vervolgens heel vaak te herhalen in allerhande complexe situaties, zowel bij dag als nacht. “Daarbij is het heel belangrijk om de hond te belonen als hij iets goed doet en hem te corrigeren als hij iets fout doet,” vertelt Mark. “Als je stapje voor stapje duidelijk aan de hond overbrengt wat jij van hem verlangt kan je een hond ontzettend veel leren. De training is uitgebreid en intensief en heeft overigens niet alleen betrekking op de hond, maar ook op zijn handler. Alles wat de hond leert, kan alleen succesvol uitgevoerd worden in combinatie met de juiste commando’s van zijn handler. De handler ‘leest’ als het ware de signalen van zijn hond. Niet voor niets wordt vaak beweerd dat de prestaties van de hond bepaald worden door de beperkingen van de handler. De training van hond en handler houdt in principe dan ook nooit op. Naast Duitsland hebben we ook regelmatig op diverse andere locaties getraind en zijn er cursussen gevolgd om de procedures, het gebruik van materialen en de inzet van de honden onder de knie te krijgen. Onder andere waren we in Nederland meermaals te gast bij het Nationaal Trainingscentrum (NTC) op de Van Brederodekazerne in Vught. Dit is een unieke locatie waar nagenoeg ieder denkbaar scenario geoefend kan worden. Je kan het namelijk zo gek niet bedenken of het staat er wel. Denk aan een gebouw met wel 25 verschillende trainingsruimten, ingestorte bebouwing, een ondergronds realistisch nagebouwd metrostation, een complete winkelstraat, delen van een vliegtuig en ga zo maar door.
In België bleek het in Hasselt gelegen ‘Plopsaland Indoor’ een waar speurwalhalla te zijn voor de honden. Met name de enorme geurexplosies van bezoekers en kinderen in dit populaire pretpark vormden een enorme uitdaging voor onze speurneuzen. Door de verscheidenheid moest iedere hond laten zien dat hij selectief kan omgaan met het geur-aanbod. Aangezien een hond uitstekend geuren kan discrimineren wisten ze allen toch juist de verstopte explosieven te vinden. In Amerika zijn meerdere trainingslocaties bezocht en cursussen gevolgd. Bijvoorbeeld in de buurt van Memphis hebben we op het trainingscomplex van de Tier One Group (T1G) met de honden getraind in een CT (Contra Terreur) setting. Midden in de woestijn van Arizona hebben we in het altijd zonnige plaatsje Eloy door middel van de vrije val methode parachute gesprongen met de honden. Mijn ervaring als dispatcher (para-instructeur) en tandem-master is daarbij goed van pas gekomen, aangezien een van de Belgische collega’s nog niet para-gecertificeerd is. Ik heb met hem zodoende meerdere sprongen als tandem gemaakt waarbij hij ook zijn hond, die in een speciaal daarvoor ontworpen jumpbag zit, voor zich heeft. In Los Angeles hebben we naast een nuttige uitwisseling van inzichten ook intensief getraind met een SWAT (Special Weapons and Tactics) eenheid van de politie. Deze eenheid heeft naast bijzonder veel ervaring met honden en vuurwapens namelijk ook veel raakvlakken met ons optreden en technieken in verstedelijkt gebied.”

Meerwaarde

Het nut en belang van het gebruik van speciaal daarvoor getrainde honden met betrekking tot Special Operations (SO) is SOF breed al ruimschoots bewezen. “De absolute meerwaarde van een militaire werkhond is dat ze met name de risico’s voor ons als operator minimaliseren,” zegt Mark. “Ze zijn meer dan ideaal voor het tijdig signaleren van explosieven en-route of het opsporen van de tegenstander in gebouwen en dergelijk. De extra mogelijkheden die zij met hun zintuigen en competenties binnen ons domein van SO toevoegen kunnen niet geëvenaard worden door mens of technologie. Het is in dat opzicht meer dan eens aangetoond dat ze simpelweg kostbare levens redden of op zijn minst voorkomen ze slachtoffers. Een goed voorbeeld daarvan is een specifieke casus in Irak, waar een gemotoriseerde eenheid van Britse Special Air Service ( SAS) operators in een hinderlaag liep van strijders van Islamitische Staat (IS). Nadat ze al zoekend naar dekking probeerden terug te trekken, werden ze ook in de rug onder vuur genomen. Eenmaal omsingeld werd besloten om de werkhond, een Duitse herder, los te laten. Deze twijfelde geen moment en dook op de eerste de beste IS-strijder af die hij kon vinden. Deze beet hij in zijn nek en gezicht en beet hij een tweede jihadist vervolgens in zijn arm en been. Diverse malen werd op de hond geschoten, maar de kogels misten gelukkig hun doel. Uiteindelijk dropen de IS-strijders af. Dankzij het heldhaftige optreden van de hond werden ze niet langer in de rug beschoten en konden ze alsnog veilig dekking zoeken. Ze wisten zich niet veel later – geassisteerd door Amerikaanse collega’s – uit hun benarde positie te bevrijden.
Naast het offensieve vermogen van de hond stellen primair zijn zintuigen ons ook in staat om te zien of iemand zich ergens in een object bevind, of dat er iemand aan komt nog ver voor dat we diegene zelf waarnemen. Tijdens het zuiveren van objecten kunnen we bijvoorbeeld de risicoafweging maken om de hond, met of zonder een camera op zijn bodyprotector, op verkenning te sturen. Dit besluit nemen we niet lichtvaardig. We beseffen dondersgoed dat de hond dan altijd als eerste het vuur naar zich toetrekt en daarbij gewond kan raken, of dat dit zelfs zijn leven kan kosten. Meest tragische voorbeeld daarvan is Diesel, een werkhond van de Franse anti-terreur eenheid RAID. Diesel werd vijf dagen na de aanslagen in Parijs in 2015 ingezet bij een inval in een pand in de Parijse wijk Saint-Denis, waar de terreurverdachten zich ophielden. Toen de schotenwisseling stopte besloot de handler van Diesel om hem het appartement in te sturen om eventuele boobytraps te vinden en om te zien of de terroristen er nog waren. Diesel werd bij binnenkomst direct doodgeschoten.”

Welzijn en verzorging

Gedurende de opleiding worden zowel de handler als de hond de basisvaardigheden bijgebracht. De fijne kneepjes van het vak worden echter ‘on-the-job’ geleerd. Daarom grijpen Mark en Rob nu iedere kans aan om onder realistische omstandigheden te trainen met operators in de operationele ploegen om ze aan elkaar te laten wennen. Dit is inclusief alle mobility-, inzetmiddelen en inzet methodes. “Hiermee wordt niet alleen de juiste ‘Technieken, Tactieken & Procedures’ voor iedereen duidelijk, maar met name ook wanneer de honden kunnen worden ingezet, of juist niet,” zegt Mark. “Dit doen wij uiteraard ook om onszelf te trainen en direct wereldwijd inzetbaar te blijven voor opdrachten in het kader van Special Operations. Daarnaast zijn we structureel bezig om de juiste balans te vinden tussen het trainen, rust en recreatie van onze honden. Hun welzijn, medische zorg en -verzorging staat daarbij centraal. Is de hond eenmaal ziek dan zijn we ook als team immers niet inzetbaar. Met name op dit vlak zijn we grote stappen aan het maken. Ik heb bijvoorbeeld in Amerika een K9 medic course gevolgd. In deze cursus staat medische zorg voor de hond met beperkte middelen centraal. Met name het onder tactische omstandigheden behandelen van traumaletsels zoals schotwonden en verwondingen als gevolg van explosies komen daarbij volop aan bod. Mede hierdoor wordt sinds kort ook aan onze medics de basis aangeleerd hoe je een militaire werkhond moet behandelen.
Dit vind plaats tijdens de NATO Special Operations Combat Medic (NSOCM) opleiding bij het International Special Training Centre (ISTC) in het Duitse Pfullendorf. Op het psychisch vlak wordt ons ook steeds meer duidelijk. Bijvoorbeeld met betrekking tot het zogenoemde posttraumatisch stress syndroom (PTSS) bij een hond. Dierenartsen in het Amerikaanse leger hebben immers aangetoond dat ook militaire werkhonden, net als mensen, deze vorm van stress kunnen overhouden nadat ze langdurig hebben blootgestaan aan enorme traumatische stress tijdens een missie. De hond oogt dan in het gebied of na terugkomst bijzonder onrustig. Ze luisteren niet of begrijpen de meest eenvoudige commando’s niet meer. Dat kan in het missiegebied voor zowel de hond als handler en betrokken operators fatale gevolgen hebben. Een ander punt van aandacht is de voeding. Niet alleen welk soort eten maar ook de hoeveelheid en situatie afhankelijk op welke tijdstippen. Monitoren we dit niet goed, dan bestaat de kans op een maagtorsie bij de hond waar hij als dit niet snel behandeld wordt aan kan komen te overlijden. Echter, doordat we de hond 24/7 onder onze hoede hebben kunnen we hem gelukkig goed in de gaten houden zonder dat we bepaalde gedragingen van de hond missen.”

Vreugde en verdriet

Dat dit een opleiding van uitersten is geworden kun je gerust een understatement noemen. “Enerzijds hebben we vele mooie onderlinge hoogtepunten gekend,” zegt Mark. “Anderzijds werd de opleiding in het begin al gekenmerkt door enkele tragische dieptepunten, die ons deed beseffen dat vreugde en verdriet in ons werk heel erg dicht bij elkaar kan liggen. Zo moest ik al na enkele weken afscheid nemen van Zeke, mijn eerste werkhond. Tijdens een nachttraining was Zeke in zijn enthousiasme van een bunker gesprongen en raakte daarbij geblesseerd. Zodanig ernstig dat hij te lang moest revalideren voordat hij weer inzetbaar zou zijn. Gelukkig is Zeke geheel hersteld van zijn blessure. Hij is nu de vaste werkhond van een van de twee volgende Nederlandse operators van het KCT die momenteel aan dezelfde opleiding in Duitsland deelnemen. Het noodlot sloeg vijf weken later weer toe bij mijn tweede werkhond Rino. Nadat hij was aangereden door een auto moest zijn linker achterpoot geamputeerd worden. Omdat dit voor Rino het einde van zijn militaire loopbaan betekende heb ik hem na overleg in huis genomen. Het gaat ondanks zijn handicap nu ontzettend goed met hem. Vervolgens kreeg ik Boss als werkhond. Meest tragisch dieptepunt was echter toen we kort daarvoor het bericht kregen van het plotselinge overlijden van onze maat en kartrekker sergeant-1 Kevin Junker. Kevin heeft sinds 2008 letterlijk aan de wieg gestaan van dit unieke werkhond programma bij het KCT, waar deze opleiding uiteindelijk het directe gevolg van is. Hij heeft heel de wereld afgezocht om te kijken wat voor smaken we allemaal hebben en hoe wij militaire werkhonden bij het KCT kunnen implementeren. Na zijn opleiding heeft hij de parate kennis doorontwikkeld en zou gedurende deze opleiding een dubbelfunctie gaan vervullen. Enerzijds zou hij ons gaan begeleiden als mentor en anderzijds had hij zijn eigen werkhond Morris die sinds 2014 onlosmakelijk met hem was verbonden. Na het overlijden van Kevin heeft Rob zich ontfermt over Morris en is samen met hem ingestroomd in de opleiding.”

Kameraadschappelijke band

Het is overduidelijk dat werkhonden binnen het domein SO een onmisbare tool zijn en echt niet meer weg te denken zijn. “Los van hoe wij er als handler over denken is men daar binnen het KCT wel van overtuigd,” zegt Rob. “Voor mij persoonlijk komt er nog eens het aspect bij dat ik door Morris een nog completere operator ben geworden. Het is voor mij echt een passie om veel met hem te trainen, zodat we een ijzersterke band kunnen opbouwen en ik precies aan hem duidelijk kan maken wat ik van hem verlang. Hierdoor vertrouw ik er blindelings op dat hij desnoods door vijandelijk vuur gaat om niet alleen mij maar ook de maten te beschermen waar dat nodig is.” Een gegeven dat door Mark dik wordt onderstreept: “De kameraadschappelijke band die je met deze honden opbouwt is soms dieper dan met de maten. Ik bewonder ze met name door hun werkethiek. Met een kwispelende staart, vrolijke ogen staan ze altijd te springen om bloedfanatiek aan de slag te gaan. Het is voor hen één groot spel. Ze maken geen onderscheid tussen het echte werk en de dagelijkse training en gaan er áltijd vol voor. De honden laten ons zien dat hun aanwezigheid niet alleen het volgen van opdrachten betekent. Ze bieden ons het meest waardevolle dat iemand kan bezitten, namelijk hun leven, hun trouw, steun en gezelschap. En dat bij wijze van spreken alleen maar voor een handjevol brokken, een bakkie water en hun dierbare speeltje.”

Indrukwekkende documentaire m.b.t. de inzet van militaire werkhonden in Afghanistan

Leo van Westerhoven