SOF-operators bijten zich vast in uniek K9 programma bij het KCT

Eeuwenlang worden honden al ingezet voor oorlogsvoering. Ook bij het Korps Commandotroepen (KCT) zijn momenteel deze bijzondere viervoeters in opleiding. Twee jonge Mechelse herdershonden, Puck en Morris om precies te zijn. Samen met een tweetal Special Operations Forces (SOF)-operators als hondengeleider in spe maken ze in Roosendaal onderdeel uit van het begin dit jaar gelanceerde programma ‘Military Working Dogs’ bij het keurkorps van de landmacht. Met dit verhaal probeert Dutch Defence Press een tipje van de sluier op te lichten wat betreft de aanleiding, de complexiteit en het specialistische karakter van deze pilot.

Om dit unieke programma bij het KCT van de grond te krijgen hebben niet in de laatste plaats sergeanten Michael en Dennis al geruime tijd achter de schermen aan de weg lopen timmeren. Deze twee ervaren SOF-operators, afkomstig van 108 Commandotroepencompagnie (Cotrcie), hebben de afgelopen jaren iedere kans aangegrepen om het nut, noodzaak en belang van speciaal daarvoor opgeleide Military Working Dogs (MWD’s) en hondengeleiders, ofwel een zogenoemde K9 sectie, bij Special Operations (SO) aan te tonen. “Vooral de militaire operaties tijdens de uitzendingen van Special Forces Task Force Viper en Special Operations Task Force 55 in Afghanistan heeft de meerwaarde van militaire honden bij ons op de radar gezet,” zegt Michael. “Met name bij de Britse, Amerikaanse en Australische SOF-coalitiepartners, waar we veel mee samenwerkten, is daar veel gebruik gemaakt van verschillende soorten honden met een breed scala aan taken”.

Bij de SOF-coalitiepartners worden de honden ingebed om geïmproviseerde explosieven (IED) op de routes en bij ‘entrypoints’ van objecten vroegtijdig te onderkennen. Hierdoor kunnen tijdens het voertuigoptreden met een IED dreiging ‘chokepoints’ sneller en gerichter worden omtrokken of veilig gesteld. Dit heeft als bijkomend voordeel – afgezien van de explosieven die gevonden worden – dat de ploegen sneller door kunnen met hun opdracht en ze minder lang gedwongen worden op een onveilige plek af te wachten. Een ander voordeel van de inzet van deze hondenteams in is dat de tegenstander minder tijd heeft om iets te ondernemen, waardoor de eigen zogenoemde ‘Freedom of Movement’ vergroot wordt. Tijdens voetoptreden met een verhoogde IED dreiging gelden overigens dezelfde voordelen als bij het voertuigoptreden. Een bijkomend positief effect van een embedded MWD team is dat het gevoel van veiligheid binnen de ploeg enorm wordt vergroot.

Naar aanleiding van de opgedane ervaringen met hondenteams in Afghanistan is in 2008 al een uitgebreide studie geschreven om ze binnen het operationeel optreden van het KCT te integreren. “Een initiatief dat jammer genoeg een vroege dood is gestorven,” vervolgt Michael zijn verhaal. “Desalniettemin bleef in onze ogen de operationele noodzaak om specifiek voor ons opgeleide honden in te zetten ten behoeve van SOF-ploegen ondertussen onverminderd op tafel liggen. In de tussentijd deden we veel ervaringen op tijdens oefeningen met buitenlandse SOF-collega’s van onder meer de Duitse Kommando Spezialkräfte (KSK), Amerikaanse Special Forces en Combat Development Division (CDD) en de Engelse Special Air Service (SAS) op het gebied van MWD’s. Dit heeft ons in 2012 doen besluiten een poging te wagen om het hondenproject bij het KCT weer leven in te blazen door het initiatief van 2008 van een nieuwe impuls te voorzien. Hiervoor hebben Dennis en ik na een grondige analyse eerst een inhoudelijk verslag geschreven om het weer op de agenda te krijgen bij het besluitvormend niveau. De belangrijkste reden voor ons beiden was – en is nog steeds – om hiermee de risico’s voor SOF-operators te minimaliseren gedurende ‘high risk’ SO inzet. Er is immers nog geen technologie die beter kan detecteren dan de zintuigen van een hond. Gezien de hoeveelheid aan positieve internationale operationele ervaringen met betrekking tot het gebruik van MWD’s en K-9 teams valt volgens ons, met name op het gebied van veiligheid voor het personeel, veel te winnen voor het KCT als ‘Initial Entry Force’ in het bijzonder. Het is in dat opzicht meer dan eens aangetoond dat MWD’s simpelweg kostbare levens redden ofwel op zijn minst het voorkomen van slachtoffers.”

Medio februari 2014 heeft commandant landstrijdkrachten hierop besloten om toestemming te verlenen aan het KCT om voor de duur van twee jaar een pilot MWD’s te beginnen. In de tussenliggende tijd moet zoveel mogelijk eigen praktijkervaring en kennis opgedaan worden, zodat het hele traject van aanschaf tot en met de (eventuele) inzet van een K9 sectie binnen het KCT uitvoerig getest en geëvalueerd kan worden. Ondanks de complexiteit en het specialistische karakter van een MWD programma en het ontbreken van de vereiste kennis hierover binnen het KCT hoeven ze hun eigen wiel gelukkig niet helemaal uit te vinden. SOF collega’s van het Duitse KSK zijn zeer bereidwillig hun te assisteren in het opzetten van een MWD programma en in gerelateerde aspecten. “Hoewel ze bij de luchtmacht weliswaar de meeste ervaring binnen de krijgsmacht hebben met het trainen van honden en hondengeleiders missen ze echter de specifieke ervaring met het SOF optreden en hoe de hond en zijn geleider binnen een SOF-ploeg ingezet kan worden,” verteld Michael. “De samenwerking met de luchtmacht zal zich daarom voornamelijk richten op het logistiek- en ondersteuningsgebied. Denk bijvoorbeeld aan de beschikbaarheid van hondenkennels, aangepaste voertuigen en voeding.”

Het type hond dat specifiek voor dit programma bij het KCT werd gezocht zijn in tegenstelling tot de honden bij de luchtmacht zogenoemde Patrol & Explosives Detection Dogs (PEDD’s), ofwel dual-purpose honden. Deze honden zijn naast dat ze worden opgeleid in het opsporen van personen en staande houden van verdachten, dan wel het aanvallen en neutraliseren van vijandelijke personen, ook getraind in het vinden van explosieven en het veiligstellen van gebouwen en/of routes. “Honden van dit speciale kaliber zijn – gezien de verwachtte operationele inzet van het KCT en de ervaringen bij de buitenlandse SOF-eenheden waar we mee samenwerken – voor ons immers de meest voor de hand liggende MWD’s,” zegt Dennis. “Puck en Morris bezitten deze specifieke kwaliteiten. Beide Mechelaars zijn afkomstig van ‘Dog Advice Center Holland’ (DACH) Police dogs and services in Best, wereldwijd een autoriteit op het gebied van dit type honden. DACH levert niet enkel de honden aan ons, maar blijven heel de pilot ook nauw betrokken bij de opleiding van de zowel de honden als ons als hondengeleider. Een ideale combinatie wat ons betreft.”

Door DACH zijn bij aanvang van het programma vier honden aangeboden. In maart zijn Puck en Morris daarvan als beste uit de bus gekomen. “Een keuze die plaatsvond nadat we eerst een drietal weken met al de vier honden continue dag in dag uit van ‘s-morgens vroeg tot ‘s-avonds laat aan het werk zijn geweest,” verteld Michael. “Werkelijk een loodzwaar opleidings- en selectieprogramma. Dit vond intern plaats bij DACH in Best. Naast dat wij daar als toekomstig hondengeleider onder leiding van Marco – eigenaar en trainer van DACH – alle basisprincipes met betrekking tot het werken met MWD’s aangeleerd kregen, stond daarin vooral de samenwerking tussen hond en geleider en dan met name de ‘opleidbaarheid’ van de MWD’s centraal. Elke hond is wat dat betreft immers anders. Een PEDD is overigens niet zomaar een hond. Ze hebben een specifiek karakter. Ze zijn goed gesocialiseerd, enorm stressbestendig, intelligent, krachtig en stralen dit ook uit. Dit type honden wil niets liever dan voor je werken en zijn eigenlijk gemakkelijk af te richten. Met voldoende gewenningsoefeningen onder de meest extreme omstandigheden deinzen ze echt voor niets en niemand terug om de opdracht uit te voeren. Toch zijn er slechts enkele pups geschikt om uiteindelijk een MWD te worden. Dat zijn meestal ook de pups die het meest bezeten zijn van balletjes. Zeg maar hun speelgoedje. Dit gedrag toont immers het zogenaamde oerinstinct van de hond aan, ofwel zijn mate van jacht- en zoekdrift. Een vastberadenheid en scherpte dat ze langdurig onder stressvolle omstandigheden moeten kunnen vasthouden, tot het bittere eind. Dit is een van de meest cruciale selectiecriteria. Wij gebruiken die bal dan weer als beloning tijdens de training. We maken ze er tijdens de opleiding nog gekker mee door de bal te combineren met opdrachten of geuren. Door de opdracht uit te voeren of geur te zoeken komen ze bij hun balletje waar ze zo bezeten van zijn. De manier waarop is één groot spel tussen ons en de honden. Dit is de basis eenvoudig uitgelegd, uiteraard komt er veel meer bij kijken. Maar in de wetenschap dat ze worden beloond met hun speelgoedje, doen de honden wat ze moeten doen. Voor die beloning hebben ze werkelijk alles over.”

Veel mensen denken dat dit type honden agressief en wild zijn en daarom juist zo geschikt om dit werk te doen. “Dit is een groot misverstand,” legt Dennis uit. “De basis voor een PEDD hond is gehoorzaamheid. Je kan niks doen met een hond die niet luistert. Een wilde hond is pure agressie. Hij luistert niet en is daardoor niet onder controle te houden. Als een wilde hond pijn heeft, wordt hij plots een enorm gevaarlijke hond. Zowel Puck als Morris zullen alleen aanvallen wanneer een specifiek commando aan ze wordt gegeven. Ze vallen aan en bijten op commando en stoppen op commando. Ze gehoorzamen en volgen elk bevel dat hen gegeven wordt. Ze hebben zichzelf daarbij volledig onder controle. Vanzelfsprekend is hier een langdurige intensieve en specifieke training voor nodig om deze unieke talenten te ontwikkelen. Zowel voor de hond als geleider. Michael en ik moeten in dit opleidingsproces leren om de hond tijdens zijn natuurlijke jachtdrift onder controle zien te houden. Het belangrijkst daarbij is het kunnen ‘lezen’ van de hond. Je moet te allen tijde boven hem blijven staan. In de ogen van de hond zijn wij als het ware het Alfa mannetje in de roedel.”

Net zo min als er maar weinig pups geschikt zijn om als PEDD hond opgeleid te worden geldt dit ook voor hondengeleiders. Dit werk kan immers niet door iedereen gedaan worden. Men moet daar echt geschikt voor zijn. Honden doen namelijk niet altijd wat mensen willen, en daarom moet men stevig in de schoenen staan als men met ze gaat werken. De hondengeleider en hond moeten samen een sterk team vormen willen zij hun taak op een goede manier kunnen doen. Als de geleider alleen maar bezig is met het corrigeren van het gedrag van de hond werkt het niet en vormen ze samen geen team. Het is daarom heel erg belangrijk dat de juiste mensen met de honden samen komen te werken. Dit vergroot de slagingskans en de kwaliteit in de opleiding. Wanneer mens en hond klikken en zo samen een goed team vormen is men tot veel in staat. “Om die reden zijn we vanaf dag 1 niet alleen maar voortdurend praktijkgericht aan het trainen,” vertelt Michael. “We bouwen ondertussen ook een innige band met de honden op. Het werken met een hond bestaat immers uit vertrouwen dat gebaseerd is op een heel goede band. Een band die alleen maar sterker wordt. Hiermee bedoel ik dat de hond niet alleen tijdens de trainingsuurtjes uit de kennel komt maar ook betrokken wordt bij ons normale dagelijkse leven. We zitten vanaf nu letterlijk 24 uur per dag bij elkaar op de lip. De honden wonen immers buiten diensttijd bij ons in huis en maken daar dan ook volledig deel uit van ons gezinsleven. Voor de rest van de wereld zijn Dennis en ik dan wel slechts een persoon, maar voor Puck en Morris zijn we dé wereld. Met andere woorden ze zijn geheel afhankelijk van Dennis en mij.”

Na de selectie- en internaatperiode is begonnen met het trainen van de hondengeleiders en laten gewennen van de honden. Daarbij worden de honden geconditioneerd om te werken in een omgeving met veel lawaai, met beperkt zicht, verrassende elementen en beweging. Ze worden daarbij blootgesteld aan het geluid van artillerie-nabootsers en geweervuur. Ook laat men de honden wennen aan verplaatsingen met militaire voertuigen, helikopters en vliegtuigen. Tot zelfs daadwerkelijk het parachutespringen met de honden. In eerste instantie gebeurde dit als tandemsprong om de hond te laten gewennen en de geleider zijn focus op de hond kon leggen. Nu neemt de geleider zelf de touwtjes van de parachute in handen en gaat solo met de hond voor zich in een harnas van grote hoogtes naar beneden. Dit gebeurt in situaties en op trainingslocaties die zo veel mogelijk overeen komen met de te verwachten omstandigheden bij SO inzetten. Dennis legt uit dat hiervoor continue de kans wordt aangegrepen om voornoemde onder de meest realistische omstandigheden te laten plaatsvinden. Zowel klimatologisch, hoeveelheden en soorten explosieven, inzetmiddelen en -methodes. Heel bewust wordt daarvoor steeds een andere locatie uitgezocht. Want in de praktijk zullen de honden ook steeds te maken krijgen met wisselende omstandigheden. Koud of warm weer, een drukke of rustige omgeving; de honden moeten onder alle omstandigheden ongestoord en snel leren werken. Het is daarnaast ook van cruciaal belang dat we daarbij zoveel mogelijk met ploegen van de operationele compagnieën trainen. Zo wennen de overige operators ook te werken met het MWD team, waardoor het rendement dat uit het MWD team gehaald wordt zo groot mogelijk is. Tegelijkertijd leren de honden hiermee wie ‘eigen’ troepen zijn, zodat iedere operator, als het moet, basisbevelen aan de hond kan geven. De operators in de ploegen weten dan hoe te handelen wanneer de hondengeleider gewond raakt dan wel uitgeschakeld zou worden. Maar in een trainingsscenario kan het ook voorkomen dat de hond gewond raakt. Dit betekent dat de hondengeleiders, medics-SOF binnen de ploegen en de AMV-ers op enige wijze geschoold zullen moeten zijn in de medische aspecten van een MWD. Voor het advies aan de commandant is het belangrijk de (on)mogelijkheden te kennen om gevaarlijke situaties te voorkomen. Immers, om een hondenteam effectief in te zetten moeten de juiste ‘Technieken, Tactieken & Procedures’ worden gevolgd. Uiteindelijk is het zo dat de hond hierbij niet alleen traint maar ook daadwerkelijk aan het werk is zoals hij ‘straks’ ook aan het werk is. Honden worden namelijk afgeleid door externe factoren daarom geldt hier ook ’train as you fight’.

Zoals het er nu naar uitziet wordt na het zomerverlof de militaire opleiding bij het KSK in Koblenz gevolgd. Het KSK heeft immers sinds een aantal jaren vergelijkbare ‘eigen’ K9 teams en bij het KCT kunnen ze voor een groot deel de werkwijze en de structuur daarvan overnemen. Daarna staan eventuele vervolg opleidingen bij de Amerikaanse en Britse collega’s op het programma om de fijne kneepjes op SOF gebied en MWD’s onder de knie te krijgen. Uiteindelijk is het de intentie om met de gedurende de pilot vergaarde evaluatiegegevens, begin 2017 te kunnen beschikken over een eigen MWD instructiegroep bij de opleidings- en trainingscompagnie ( OTCSO) van het KCT en om alle vier de Cotrcieën te kunnen voorzien van één of meerdere MWD secties.

Overduidelijk is dat dat niet alleen Puck en Morris een loodzware opleiding volgen. Michael en Dennis moeten ook flink aan de bak. De zware en complexe opleiding tot hondengeleider bezorgt ze zelfs zo af en toe een déjá-vu richting hun eigen ECO, ofwel Elementaire Commando Opleiding. “Maar dat is het allemaal dubbel en dwars waard,” beamen zowel Michael als Dennis. “De doelstellingen die we aan ons en de honden tot aan het zomerverlof hebben gesteld en voor ogen hadden zijn ons inziens ruimschoots behaald. Daarnaast overtreft de positieve samenwerking met de Cotrcieën, het Defensie Helikopter Commando, bureau GLOT (Grond Lucht Operatieën en Trainingen) en dergelijke eenheden onze stoutste verwachtingen. Valt er dan nog iets te wensen? Ja, wij willen dat onze honden de beste Military Working Dogs van de wereld worden”.

Leo van Westerhoven