Mortieren maken al lange tijd een belangrijk deel uit van het grondgebonden vuursteunconcept van Defensie. Deze steilbaan-wapens voor relatief korte afstanden maken het mogelijk voor grondeenheden om snel en accuraat vuur op de vijand uit te brengen. Ook als deze nog niet binnen schootsafstand van direct vuur met andere wapens is of zich bijvoorbeeld ophoudt achter een dekking of in heuvelachtig terrein. In de huidige bewapening zit er dan ook een heel scala aan mortieren, traditioneel gezien voortkomend uit de gedachte dat elk niveau, peloton, compagnie, bataljon, zijn eigen vuursteun heeft. Op dit moment loopt er een verwervingstraject om de oude vertrouwde 120mm mortier en bijbehorende munitie te vervangen. In dezelfde verwerving wordt gezocht naar loitering munition die langere tijd boven het gevechtsveld kan blijven hangen om vervolgens waar nodig doelen uit te schakelen.
Vuursteuncommando
De Hotchkiss Brandt (tegenwoordig Thales) MO-120 R.T. 120mm mortieren zijn de zwaarste wapens die meegenomen kunnen worden tijdens expeditionair optreden door eenheden van het korps mariniers en de luchtmobiele brigade van de koninklijke landmacht. Met een gewicht van bijna 600 kilogram worden deze mortieren getrokken door een voertuig of als lading in of onder een helikopter meegenomen. De getrokken loop geeft het een bereik van rond de acht kilometer. Door bezuinigingen is er nog maar een beperkt aantal over en zijn ze vandaag de dag gecentraliseerd ondergebracht bij het Vuursteuncommando (VustCo). De landmacht acteert hierbij als single service manager. Ook zwaardere middelen zoals de 155mm PzH2000 zijn bij het VustCo aanwezig. Vanuit daar worden de schaarse zware mortieren toegevoegd aan infanterie-eenheden van zowel de landmacht als de mariniers. Zo zijn er recent bijvoorbeeld vanuit het VustCo ook 120mm mortieren toegevoegd aan de door 17 Pantserinfanteriebataljon te vormen multinationale battlegroup voor NAVO’s Very High Readiness Joint Task Force (VJTF).
De huidige getrokken 120mm mortieren zijn echter al bijna aan het einde van hun levensduur. Vanaf 1969 stroomden zij immers in bij de pantserinfanteriebataljons van de landmacht. De verwerving van welgeteld twintig nieuwe 120mm mortieren klinkt dan wellicht niet heel interessant maar is wel degelijk belangrijk. Met de vervanging dienen zich namelijk ook nieuwe mogelijkheden aan. De techniek heeft immers niet stil gestaan. Er is een heel spectrum aan moderne, precisie geleide munitie ontwikkeld voor de nieuwe 120mm mortieren die tegenwoordig in productie zijn. Ook de ontwikkelingen voor wat betreft vuurleidingssystemen hebben niet stil gestaan en die zijn cruciaal voor de inzet van de nieuwe munitie.
Licht Indirect Vurend Systeem
In een zogenoemde A-brief heeft de Staatssecretaris van Defensie in december 2020 de behoeftestelling Licht Indirect Vurend Systeem (LIVS) aangekondigd (1). In de brief wordt gesproken over een nieuw systeem dat qua vuursteuncapaciteit vergelijkbaar moet zijn met de huidige capaciteit. Maar het moet wel sneller gereed zijn om vuursteun te leveren, preciezer zijn en met een groter bereik. Ook wordt er gekeken naar precisiegeleide mortiergranaten om het bereik te vergroten, tot ca. 12 km. De aankoop van twintig mortieren is voldoende voor vier vuureenheden en een reserve.
Een van de operationele eisen is het kunnen aangrijpen van bepantserde doelen op langere afstand. Ook met de precisiegeleide mortiermunitie kunnen die maar beperkt effectief bestreden worden. Daarom wordt binnen het LIVS ook gezocht naar een complementair systeem, zogenaamde loitering munitions. Vereisten zijn een bereik van tenminste 30 km en gezien de beoogde pantserbestrijdingstaak een voldoende zware gevechtskop. Een belangrijke overweging hierbij is het regeringsbeleid op het gebied van autonome wapensystemen (2). Er moet dus betekenisvolle menselijk controle zijn en een aanval moet, nadat deze is ingezet, kunnen worden afgebroken als er bijvoorbeeld burgers bij het doel verschijnen, dit om collateral damage te voorkomen. Ook hiervan zullen vier lanceereenheden worden aangekocht, voldoende voor vier vuureenheden.
Voordelen van mortieren
De reden dat Nederland ondanks alle bezuinigingsslagen de 120mm mortieren niet helemaal uit de organisatie heeft teruggetrokken komt doordat gezien hun wijze van optreden het aannemelijk is dat zowel luchtmobiele eenheden als mariniers opereren zonder gesteund te worden door 155mm houwitser vuursteun. Verder is ook close air support in een mogelijk high intensity conflict niet langer vanzelfsprekend. Door zware mortieren toe te voegen kunnen deze lichte eenheden dan toch redelijk zware vuursteun inzetten als dat nodig is. Dit komt dan bovenop de reeds binnen de gevechtscompagnieën beschikbare organieke 81mm mortier dat echter een kleiner bereik kent met minder vuurkracht.
De twee overige landmacht brigades, gemechaniseerd en gemotoriseerd, opereren in principe zodanig dat er altijd artilleriesteun is, bijvoorbeeld van onze eigen PzH2000, of ook luchtsteun, beide voorzien van precisie geleide munitie. De PZH2000s zijn traditioneel gezien echter brigademiddelen. Het is bekend dat ook bij de huidige pantserinfanteriebataljons een behoefte bestaat om 120mm mortieren te herintroduceren als organiek vuursteunmiddel op bataljonsniveau (zie het VJTF voorbeeld met 17 Painfbat). Dit zou een reparatie zijn voor wat betreft benodigde slagkracht, dit als onderdeel van de beoogde doorontwikkeling van de krijgsmacht.
Elbit Systems’ portfolio
Wij spraken met Gilad Ariav en Amit Lidor van Elbit Systems Land Division over hun portfolio in het indirect vuren segment en het huidige LIVS verwervingstraject in het bijzonder. En het indirect vuren portfolio van Elbit is imposant. Van de kleine 60mm mortieren, via de zware 155mm artillerie tot precisie lange afstand raketartillerie, dit alles met bijbehorende munitie. Verder bestrijkt Elbit’s productaanbod de gehele vuursteunketen dus naast “shooters” bijvoorbeeld ook sensoren voor doelopsporing, commandovoeringssystemen, dit alles genetwerkt. Naast alle mortieren, de nieuwe generatie zelfaangedreven houwitsers en grond-grond raketsystemen voor het Israëlische leger, is Elbit hoofdaannemer voor alle mortiersystemen van het Amerikaanse leger. Europese NAVO-landen zoals Denemarken en Estland behoren eveneens tot Elbit’s klanten als het om moderne mortieren gaat. Ook de verkochte aantallen geven aan dat het bedrijf een zeer ruime ervaring heeft met indirecte vuursteun.
SLING
Elbit produceert uiteraard de gewone, standaard mortieren die van een grondplaat en een affuit kunnen worden afgevuurd. Eventueel voorzien van een onderstel met wielen zoals de huidige getrokken HB mortieren. “Als Nederland hiervoor kiest, kunnen wij die uiteraard leveren”, zegt Gilad. “Maar je hebt over het algemeen nog steeds een voertuig nodig om te verplaatsen en qua gewicht, omvang van het mortiersysteem scheelt het niks. Speciaal voor lichte 4×4 voertuigen hebben wij daarom SLING ontworpen, een “ground deployable” mortier.” Amit vult aan: “Ik denk dat dat een heel interessant aanbod is voor de Nederlandse defensie. We wilden het op een licht voertuig hebben met daarbij de mogelijkheid om dit complete systeem als interne lading in een helikopter te vervoeren. Ook moest het de mogelijkheid hebben om met het mortiersysteem vanaf het voertuig te vuren. De mortier wordt in het voertuig vervoerd maar door een hendel over te halen wordt de mortier elektrisch op de grond gezet en kan vervolgens worden afgevuurd. Hierdoor kun je volstaan met een tweekoppige bemanning. Het richten van de mortier wordt via het ingebouwde vuurleidingssysteem met een nauwkeurigheid van minder dan 1 mil en het Battlefield Management System (BMS) geregeld. Het automatische richtsysteem kan de buis 180 graden richten. Manueel kan het zelfs tot 225 graden worden gericht. Het voertuig zal dus met de achterkant ongeveer in de richting van het doel moeten worden gezet.”
Shoot and Scoot
Belangrijk voordeel is dat je maar een voertuig nodig hebt met een minimaal laadvermogen van 1 ton. Je kunt dan in hetzelfde voertuig ook munitie meenemen. Amit: “Je hebt zo de mogelijkheid tot ‘shoot and scoot’. Je stopt, duwt de hendel om de mortier neer te zetten, vuurt, duwt de hendel terug waardoor de mortier weer in het voertuig wordt gezet en rijdt weg.” Gezien de alom aanwezige sensoren voor doelopsporing op het moderne gevechtsveld is het snel kunnen verplaatsen na gevuurd te hebben een belangrijke eigenschap. Mortieropsporingsradars en drones maken je kwetsbaar voor tegenvuur dus hoe sneller je weer weg bent van je vuurpositie, des te veiliger je bent, is tegenwoordig het gangbare operationele denken. Echter, indien gewenst, kan de 120mm schietbuis uit het SLING systeem ook omgeturnd worden tot een traditionele, getrokken mortiervariant.
De SLING wordt reeds gebruikt door het Israëlische leger maar ook door een voorname NAVO-klant. Het is al ingebouwd in de HMMWV (Humvee), Land Rover Defender en de Toyota Landcruiser. Gezien de specificaties kan SLING dus bijvoorbeeld ook worden ingebouwd in de Defenture Vectors van het Korps Commandotroepen of de voor luchtmobiele inzet te verwerven nieuwe air assault vehicles. Die boeten dan niet in op mobiliteit maar de vuurkracht van zo’n eenheid die over zulke voertuigen beschikt neemt wel enorm toe.
Modulair
Een andere mooie eigenschap van SLING is dat je de 120mm schietbuis kan vervangen door een 81mm buis. Amit: “We hebben een kit waarmee je binnen 10 minuten, in het veld door de eigen bemanning, de schietbuizen kunt vervangen. Er zijn verschillende redenen waarom een klant dit zou willen. Dat kan operationeel zijn maar ook in trainingen omdat de veiligheidszones voor 81mm kleiner zijn en er dus op meer plaatsen getraind kan worden.” En 81mm munitie is bovendien goedkoper dan 120mm munitie. Beide kalibers kunnen worden afgevuurd met hetzelfde, ingebouwde vuurleidingssysteem.
Elbit hanteert een modulaire aanpak als het gaat om zulke complete mortiersystemen. Om e.e.a. te kunnen inbouwen ontwerpt het bedrijf een voertuigspecifieke opbouw waarbij rekening wordt gehouden met de krachten die op het voertuig worden uitgeoefend tijdens het vuren. Bij het SLING systeem wordt overigens 100 ton aan terugslag opgevangen door de grond via de bodemplaat. Ook wordt rekening gehouden met andere eisen van de klant, bijvoorbeeld de plek van communicatieapparatuur, hoeveel munitie er mee moet of brandstof. De opbouw kan de klant zelf laten bouwen bij een andere leverancier mits de ontwerpafdeling van Elbit erbij is betrokken.
Moderne munitie
Elbit Systems heeft volgens eigen zeggen van alle munitieproducenten het meest uitgebreide assortiment aan mortiermunitie. Dat gaat van rook, illuminatie, infra-rood illuminatie tot hoog explosief en zelfs Enhanced Lethality Mortar Ammunition (ELMA). Dit laatste betreft munitie voorzien van een gevechtskop met voorgevormde fragmenten. Waar het bedrijf bijzonder prat op gaat is het feit dat deze munitie geproduceerd wordt volgens Insensitive Munitions (IM) normen. Deze IM-standaard zorgt ervoor dat munitie niet zomaar prematuur kan afgaan wanneer het wordt blootgesteld aan invloeden van buitenaf gedurende productie, opslag of inzet, kortom een stukje veiligheid.
Het is ook het enige bedrijf dat daadwerkelijk geleide mortiermunitie levert aan klanten. Dat is onder meer de laser en GPS-geleide IRON STING met een bereik van maximaal 10 kilometer en een Circular Error Probability (CEP) van 2 m. Interessant aan de “dual mode guidance” IRON STING is het vermogen (beperkt) bewegende doelen aan te grijpen met behulp van lasereindgeleiding. Ook vermeldenswaardig is de hoge precisie GPS/INS-geleide STYLET met een maximaal bereik van 8,5 kilometer.
Loitering munitions
Voor het loitering munitions gedeelte van LIVS heeft Elbit eveneens een oplossing. “Van onze SkyStriker loitering munition zijn er twee mogelijke uitvoeringen”, verteld Amit. “Een die met een katapult vanaf een rail wordt gelanceerd en een waarbij wij voorzien dat die vanuit een canister dan wel buis wordt afgeschoten. Ze kunnen meerdere uren blijven hangen boven het gevechtsveld en hebben een bereik van honderd kilometer. Het maximale gewicht van de gevechtskop is tien kilogram.” Amit: “Recent demonstreerden wij aan een breed internationaal gezelschap bestaande uit 11 Europese landen de toegevoegde waarde van SkyStriker als element in de sensor-to-shooter keten. Zo kan SkyStriker optreden als sensor voor bijvoorbeeld mortier- maar ook lange afstand precisie raketartillerie inzet. Tijdens de demo werd dit alles aangestuurd door een en hetzelfde vuurleidingssysteem van Elbit Systems, dus het complete ensemble door een partij geïntegreerd, met alle voordelen vandien.” Amit vervolgt: “Maar natuurlijk kan SkyStriker ook worden ingezet als aanvullende effector, hetgeen het tot een bijzonder flexibel systeem maakt, bijvoorbeeld voor het bestrijden van zogeheten “time sensitive” doelen.”
Mobiel
Naast SLING heeft Elbit in het 120mm mortier segment nog diverse andere oplossingen. Die zijn voertuiggebonden maar daar staat tegenover dat deze razendsnel 360 graden rondom vuur kunnen uitbrengen. De moderne CARDOM en SPEAR systemen zijn complete units die kunnen worden ingebouwd in een grote verscheidenheid aan al dan niet gepantserde militaire voertuigen. CARDOM is het systeem voor voertuigen als de M113, Stryker (te vergelijken met onze Boxer) of vrachtwagens. Het SPEAR “soft recoil” mortiersysteem is een CARDOM variant maar dan voor lichtere voertuigen als de JLTV of de Sandcat. Beide systemen kunnen zo worden ingebouwd omdat ze de zware terugslag zodanig opvangen dat het voertuig niet of nauwelijks wordt belast. Voor het Deense leger wordt de SPEAR LR (Long Range) geproduceerd, dit voor inbouw in de Piranha V. Voor het laden van de extra lange schietbuis van twee meter (normaal 1,60 meter) wordt een semi-automatische lader gebruikt. Voordeel hiervan is dat de bemanning veilig onder pantser in het voertuig kan herladen.
Kandidaten
Uiteraard is Elbit Systems niet de enige aanbieder of mogelijke kandidaat voor dit project. Het Duitse Rheinmetall en het Oostenrijkse Hirtenberger Defence Systems, dat onze 60mm mortieren levert, zullen ongetwijfeld meedingen naar deze order. Door de lange formatie van het nieuwe kabinet heeft het project wel enige vertraging opgelopen. Het onderwerp werd door de Tweede Kamer controversieel verklaart. Dat houdt in dat het demissionaire kabinet hier geen besluiten over mocht nemen. Er is nog wat tijd aangezien de huidige 120mm mortieren pas in 2025 aan hun technisch einde zijn, aldus de A-brief. In de behoeftestelling wordt gesteld dat er Militair Of-the Shelf (MOTS) moet worden aangekocht. Er hoeft dus niet meer een ontwikkelingsfase ingegaan te worden. Als de levertijden van de gekozen fabrikant niet extreem zijn, moet 2025 dus gehaald kunnen worden, is onze inschatting.
Meer over Elbit Systems’ aanbod aan 120mm mortier systemen: https://bit.ly/3wEOrnl
Meer over SLING in het bijzonder: https://bit.ly/3LsMFuV
Voor aanvullende informatie, bezoek: https://elbitsystems.com/, volg op Twitter of bezoek de officiële Facebook, Youtube en LinkedIn kanalen.
- https://www.tweedekamer.nl/downloads/document?id=9995f956-e797-4f45-8e78-436dd3641f17&title=Behoeftestelling%20Licht%20Indirect%20Vurend%20Systeem%20%28LIVS%29.pdf (downloadlink)
- https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-34300-X-88.pdf (downloadlink)
Ons artikel over het schieten met 81mm mortieren staat hier.
De 120mm mortieren van VustCo in het veld vindt je hier.
Leave a Reply