SERE-School, overleven als core-business

“Het is best wel pittig. Dit had ik niet zo verwacht.” Eva is verpleegkundige bij de Koninklijke Luchtmacht en zit op woensdagmiddag voor haar shelter in het bos. De klaslokalen van de SERE-school (Survival, Evasion, Resistance, Extraction) zijn slechts honderd meter verwijderd maar daar hebben zij en haar tien klasgenoten maar een halve dag doorgebracht. “We hebben maandag de uitrusting gekregen en wat uitleg. Daarna zijn we naar dit bosperceel gegaan en hebben onze onderkomens ingericht. Hier hebben we hulp bij gekregen van de instructeurs.” De elf cursisten zitten in de eerste week van de drie weken durende SERE-C cursus.

Niet alle cursisten hebben het moeilijk met het leven onder een zeiltje. Patrick is net uit de Verenigde Staten teruggekeerd als kersverse Chinook vlieger op de nieuwe Foxtrot-versie. “Ik heb een aantal jaren bij de Luchtmobiele Brigade gezeten als soldaat. Daarna wilde ik verder en had gesolliciteerd bij het Korps Commandotroepen en voor helikoptervlieger bij de luchtmacht. Ik kon door naar beide onderdelen en heb voor vlieger gekozen. Leven in het veld is voor mij niet zo een probleem. Bij Luchtmobiel deden we dat continue.”

Als onderdeel van het Centrum voor Mens en Luchtvaart (CML) is de SERE-school op Vliegbasis Gilze-Rijen verantwoordelijk voor alle cursussen die betrekking hebben op overleven. Dat kan zijn na een luchtvaart-ongeval of als militairen afgesneden worden van eigen troepen in vijandelijk gebied. De school is ook sinds  2016 kenniscentrum op het gebied van Personnel Recovery. Niet alleen voor de luchtmacht maar voor heel Defensie. En sinds 2016 is de school ook officieel een paarse organisatie.

Land

De SERE-C is een van de cursussen die de school aanbiedt. Zoals al de cursussen zijn ze verplicht voor een bepaalde groep militairen. De functie van de militair bepaalt welke cursus hij of zij moet volgen. Daarbij wordt gekeken naar het risico dat de militair loopt om in een overlevingssituatie terecht te komen. Aan de hand daarvan wordt de cursist ingeschreven voor een van de cursussen van de SERE-School.

Verplicht

Militairen met een laag risico volgen de SERE-A  module, waarbij de cursist via E-Learning een aantal belangrijke zaken wordt bijgebracht. Het is de bedoeling dat deze cursus voor alle militairen verplichte kost wordt. De SERE-B is een tussenniveau waarbij de cursist middels lessen en workshops opgeleid wordt . De SERE-C is voor militairen die een hoog risico lopen en is verplicht voor alle zogenoemde luchtvarenden. Dat zijn alle militairen die voor de uitoefening van hun functie , regelmatig, met vliegtuigen en helikopters (mee)vliegen. Sinds een aantal jaren is de SERE-C ook verplicht voor militairen van de andere krijgsmachtdelen die een hoog risico lopen om in vijandelijk gebied afgesloten te worden van eigen troepen.  SERE C kenmerkt zich door de uitgebreide praktijktrainingen in zeer realistische context. Hierdoor wordt deze training vaak als zeer uitdagend ervaren.

SIC

Speciaal voor de andere krijgsmachtdelen is er de SERE Instructor Course (SIC). “De toekomstige SERE-instructeurs volgen hier SERE-C”, verteld eerste luitenant Silvie Haakman. Silvie is sinds 2020 het hoofd stafbureau van de SERE-School. “Tijdens de SIC krijgen ze de beginselen mee om SERE-instructeur te worden. Om hun kwalificatie te voltooien moeten de SERE-instructeurs in spe na afloop van de SIC nog 10 lessen geven onder toezicht van de SERE-School. Hierna mogen ze zichzelf officieel SERE-instructeur noemen en kunnen ze op het eigen onderdeel ingezet worden om daar een SERE-B of SERE-C te geven.”

SERE-C

Silvie volgde zelf eind 2020 de drieweekse SERE-C cursus. Ze deed dat samen met tien andere cursisten waaronder dus vliegers, loadmasters, medisch personeel en zelfs een psycholoog. Die volgde de cursus om zelf een beter beeld te krijgen van wat er met mensen gebeurd tijdens een noodsituatie als voorbereiding op zijn functie als SERE-psycholoog. Silvie deed mee om zo een goed beeld te krijgen van een van de belangrijkste cursussen. Als één van de leidinggevenden binnen de school zal zij de rol van ‘Leider der Oefening’ gaan vervullen en daarmee eindverantwoordelijk zijn tijdens de uitvoering van de SERE-C. Het behalen van deze kwalificatie is hiervoor een vereiste. Geen enkele cursist, met welke motivatie die ook de cursus volgt, wordt gespaard.

“Het was zeker pittig”, verklaarde Silvie naderhand. De SERE-C is vooral een ‘hands-on’ cursus waarbij de cursisten veel buiten doorbrengen onder het alziend oog van de instructeurs. Het eerste deel is vooral veel informatie opnemen en leren overleven in niet-vijandig gebied. “De eerste twee weken zijn best wel leuk en krijg je veel info”, vertelt Silvie. “De manier waarop het aangeleerd wordt is best een leerzame stijl. Zelf eerst ondervinden en dan tips en trics krijgen van de instructeurs.”

72-uur

De 72-uursoefening in de derde week is een ander verhaal. Die speelt zich af in ‘vijandelijk’ gebied. De cursisten worden apart van elkaar gedropt in een voor hen onbekend gebied met het overlevingspakket dat ze normaal gesproken bij zich zouden hebben. Heuvelachtig gebied heeft de voorkeur maar door de Corona-maatregelen was het deze keer in Noord-Brabant. Dat maakte het niet minder zwaar. “De 72-uur is absoluut zwaar”, memoreert Silvie aan haar eigen ervaring. “Je staat er echt alleen voor. Je moet alle beslissingen alleen maken. Om dan constant al je aangeleerde drills uit te voeren vergt zelfdiscipline. Verplaats ’s nachts en verstop je overdag. Eet en drink geregeld en noteer dat in je logboek. Controleer je schuilplaats als het net licht begint te worden en nog veel meer.” Verplaatsen mag uiteraard niet via paden en wegen en alles en iedereen is vijand tijdens de 72-uur.

Hunter-force

De drills moeten er voor zorgen dat je uit handen van de vijand blijft. In dit geval is de “hunter-force” samengesteld uit kleine teams van het Korps Mariniers, Luchtmacht en Landmacht. Die rijden rond in het gebied en zijn uitgerust met verrekijkers en warmtebeeldkijkers. Ze staan ook in contact met de controlepost van de instructeurs. Elke cursist is naast de noodradio ook voorzien van een telefoon (alleen voor echte noodgevallen) en een GPS-tracker. Als de instructeurs vermoeden dat een cursist de regels overtreed kunnen ze de hunter-force richting de cursist sturen. Door de tracker-gegevens dachten de instructeurs dat Silvie zich via de weg verplaatste. Toen de hunter-force polshoogte ging nemen zagen ze van een afstand dat ze zich door een sloot evenwijdig aan de weg bewoog. Ze werd toen niet ‘gepakt’.

Via de noodradio krijgen de cursisten opdracht om zich in fases naar een extractiepunt te verplaatsen. Lekker drie dagen op een plek in een knusse schuilplaats is er dus niet bij. “Het feit dat je weet dat de hunter-force in de buurt is maakt het wel spannend. Je wilt natuurlijk niet gepakt worden”, verteld Silvie. “Dan leer je wel omgaan met stress”. Als dat wel gebeurt dan worden er vragen gesteld wat je ervan hebt geleerd en wat je anders zou moeten doen. Alles wordt aangegrepen om er een leermoment van te maken. Het is niet zo dat ze dan een soort van ondervragingsperiode ingaat. Het stukje ‘resistance’ zit er wel in maar op een ander moment.

Veiligheid

“Het vele lopen eist wel zijn tol. Zeker met weinig voeding”, gaat Silvie verder. “Voor veel cursisten zal dit de eerste keer zijn dat ze zoiets meemaken dus staat de veiligheid en gezondheid voorop.” Elke ochtend komen een instructeur en een algemeen militair verpleegkundige (AMV’er) bij de cursisten in hun schuilplaats. De AMV’er kijkt of er geen fysieke problemen zijn. De instructeur kijkt hoe de schuilplaats eruit ziet en stelt vragen over de lesstof. Daarnaast geeft hij nog tips en trics. Alles is een leermoment. En dat die nodig zijn bleek wel aan de feit dat Silvie een nacht haar schuilplaats vlak naast een kleine parkeerplaats van een wandelroute had ingericht. In het donker, moe en hongerig, was het haar niet opgevallen. Maar ze was niet de enige die niet de ideale plek had gevonden of de procedures niet helemaal goed uitvoerde. De instructeurs kregen gelegenheid genoeg om hun kennis over te dragen aan de cursisten.

De SERE-C in bosrijk gebied is zo een beetje de standaard cursus. Daarnaast zijn er ook andere gebieden mogelijk zoals arctisch, jungle, stedelijk of woestijn. Elke omgeving heeft zo zijn eigen uitdagingen en speciale vaardigheden. “Wij hebben al deze kennis in huis. Op verzoek van de eenheden kunnen we dit aanbieden”, legt Silvie uit.

Water

Tijdens trainingsvluchten en operaties oefenen de helikopters en vliegtuigen van de luchtmacht en marine regelmatig boven water. De kans op een ongeval boven water is dan ook aanwezig. Helaas werd dat waarheid toen in de zomer van 2020 een NH90, opererend van de Zr.Ms. Groningen bij Aruba, in zee stortte. Helaas kwamen daarbij twee bemanningsleden om het leven. De gevaren van vliegen werd helaas bewaarheid. Op de SERE-school proberen ze de overlevingskansen van bemanningen zo groot mogelijk te maken.  

Dunker

Boven het zwembad hangt iets dat lijkt op de romp van een helikopter, de zogenoemde “Dunker”, of officieel Helicopter Underwater Egress Trainer (HUET). Het is niet een apparaat waar veel cursisten met liefde aan denken. Ingesnoerd, op je kop hangend, soms in het donker onder water je weg naar buiten vinden zal niet bij veel mensen hoog op de verlanglijst staan. Toch is deze fase van de Initial Survival Equipment Course (ISEC) verplicht voor alle luchtvarenden. De ISEC moet periodiek worden gehaald. “Ik heb dit al een aantal malen gedaan”, verteld een van de cursisten. In een drijfnatte vliegoverall wacht hij geduldig op de volgende ‘dunk’. “Ik heb er niet zoveel problemen mee hoewel ik moet toegeven dat het niet mijn favoriete cursus is.” Een andere cursist heeft er duidelijk meer moeite mee. Daar wordt niet moeilijk over gedaan en de instructeurs nemen wat meer tijd tussen de runs.

Maatwerk

Na een uitgebreide klassikale uitleg van alle spullen en procedures wordt er in het zwembad geoefend. Veiligheid staat daar bij voorop. Voor elke cursist is er een instructeur in de Dunker. Buiten de Dunker zwemmen veiligheidsduikers, ook weer hetzelfde aantal als cursisten die kopje onder gaan. In zes ‘runs’ moeten de cursisten laten zien dat ze veilig en volgens de juiste procedure kunnen ontsnappen uit de heli. Tussendoor worden ze gecoacht door de instructeurs. En dat laatste is een belangrijke manier van werken. “We leren de mensen dingen aan om uiteindelijk te kunnen overleven”, vertelt Silvie. “Dat is soms maatwerk. Dan is er extra hulp van de instructeurs om de cursisten de doelen te laten behalen en te zorgen dat ze gekwalificeerd raken.” Dat daarbij de standaarden niet worden bijgesteld mag duidelijk zijn.  

De Dunker kan zo ingedeeld worden dat alle in gebruik zijnde helikoptertypen zo dicht mogelijk worden benaderd. De stoelen, deuren en noodluiken kunnen vrij eenvoudig vervangen worden door die voor het juiste type. Zelfs de Apache, die een hele andere indeling heeft dan de transporthelikopters, kan worden nagebootst.

Parachute

Voor de vliegers van gevechts- en transportvliegtuigen is er een andere training: hoe bevrijd ik mij uit de parachute als ik in het water terecht kom. Dat gebeurt ook altijd in het eigen zwembad maar als het kan ook op open water. Niets leuker dan aan een parachute door het water gesleurd te worden. Eenmaal bevrijd van de parachute komt het volgende gedeelte. Hoe klim ik in mijn eenpersoons reddingsvlot of voor de luchtvarenden die fixed wing vliegen, in het multi-crew reddingsvlot. Dit gedeelte wordt ook beoefend door de helikopterbemanningen. Vervolgens spenderen ze enige tijd in het vlot om te wennen aan de routine van drooghouden en het gebruik van de noodmaterialen aan boord.

Personnel Recovery

In de meer dan zeventig jaar dat de SERE-School bestaat is het uitgegroeid van een Luchtmacht overlevingsschool voor bemanningsleden van vliegtuigen en helikopters tot een kenniscentrum op het gebied van Personnel Recovery (PR) voor alle krijgsmachtdelen. PR omvat het hele spectrum van redden en gered worden. Het is het vangnet voor Defensiepersoneel dat dagelijks aan het risico op isolatie blootgesteld wordt. De SERE school draagt bij aan het vergroten van hun overlevingskansen en mogelijkheden om gered te worden in alle denkbare omstandigheden door opleiding, training en advies op het gebied van PR.  Door het een paarse organisatie te maken zorgt het niet alleen voor eenduidige opleidingen maar wordt het ook een verzamelplaats van alle specifieke kennis over dit onderwerp. Dat moet voor iedereen een positieve ontwikkeling zijn. Zeker als je daar ook nog de contacten bij de buitenlandse SERE-scholen bij optelt.

DDP bedankt de commandant, instructeurs en personeel van de SERE-School en in het bijzonder Elt. Silvie Haakman voor de gastvrijheid, de uitleg en het geduld. Silvie is het enige staflid en deelnemer die herkenbaar in beeld mocht komen.

https://www.defensie.nl/organisatie/luchtmacht/vliegbases-en-luchtmachtonderdelen/cml/survival-evasion-resistance-en-extraction-school

Gerard van Oosbree