Rhino Preparation 2003, eindoefening SFOR 14 in Brabantse gemeenten

Inmiddels is de KL alweer met haar veertiende SFOR missie – voor de duur van een half jaar – in Bosnië-Herzegovina onderweg. Eind april werd 17 (NL) Mechbat, als zijnde SFOR 13, afgelost door hun eigen Oirschotse collega’s. Een unieke gelegenheid omdat 13 Gemechaniseerde Brigade als eerste, in het kader van het verbeterde accentmodel, twee uitzendingen achter elkaar mag ophoesten.

Ditmaal zijn de Neushoorns verantwoordelijk voor het leveren van personeel voor het contingentscommando en het gemechaniseerd bataljon, genaamd 11 (NL) Mechbat RHvS. Zo geheten omdat het leeuwendeel van het Mechbat wordt geleverd door 11 Tankbataljon Regiment Huzaren van Sytzama. Verder is het aangevuld met onder meer de bravo-compagnie van 17 Pantserinfanteriebataljon en delen van 13 Pantsergeniecompagnie. Terwijl een peloton van 11 Afdeling Rijdende Artillerie, met hun opvallende kwartiermutsen, de 120mm mortieren voor hun rekening gaan nemen. Het Divisie Logistiek Commando levert het National Support Element (NSE). Vooral omdat 13 bevocompagnie deze logistieke opdracht, zo kort na hun vorige uitzending, niet kon trekken. Vanaf het formeringsappèl, 6 januari 2003, is het bataljon bezig geweest met de aanvullende opleiding voor vredesmissies. Met als hoogtepunt van 17 tot en met 26 maart de eindoefening voor SFOR 14 “Rhino Preparation 2003”. Waar iedereen zich kon warmlopen, tijdens de vele realistische incidenten die men kreeg voorgeschoteld, voor de uitzending.

 Kanton 6 en 10: Net na het ochtendappél op 17 maart, ontplooien voor de tweede maal binnen zes maanden ongeveer 1500 militairen zich in diverse Brabantse gemeenten. Kort achter elkaar verlaten een diversiteit aan wielvoertuigen, Leopard 2 gevechtstanks en YPR pantserrupsen de kazerne. Om de oefening zo levensecht mogelijk te laten zijn wordt de actuele situatie van ‘Kanton zes en tien’ in Bosnië-Herzegovina, waar 11 (NL) Mechbat straks in de Bosnische regio actief zijn, geprojecteerd op de regio rond de ‘Generaal-majoor de Ruyter van Steveninck kazerne’ in Oirschot. De plaatsnamen van de oorden in de Area Of Responsibility in Bosnië staan dan ook op de oefenkaart van de troepen. Zo wordt het dorpje Oirschot omgedoopt tot Vitez, Middelbeers wordt Travnik, Vessem wordt Jajce, Wintelre heet Bugojno en Knegsel wordt vanaf nu weer Gornji Vakuf genoemd. Daarnaast richt men vier bases in. Op het MOB-complex Spoordonk verrijst base Bugojno. De Vliegbasis Eindhoven geeft onderdak aan de base Novi Travnik en op de legerplaats Oirschot wordt het hoofdkwartier van de multinationale brigade opgericht. In Duizel verrijst de pelotonsbasis Suica. Daarnaast wordt ook gebruik gemaakt van het oefenterrein Oirschotse Heide als het oefenterrein Ravno Rostova/GLAMOC. Ook de SFOR-routes met namen als DIAMOND, GULL en GLOG (klomp) zijn weer in de Brabantse Kempen te vinden.

Niet Nederlands: In vergelijking met Bugojno is Novi Travnik maar een kleine base. De eerste dagen is daar dan ook maar weinig bedrijvigheid te ontwaren. In Spoordonk is het, op de dag dat ik er op bezoek was, echter een stuk levendiger. Toch bespeuren wij gelijk iets afwijkends. Aan de poort worden wij staande gehouden door militairen in uniformen met een afwijkend vlekkenpatroon. Ook de wapens die ze dragen zijn anders. Het blijken Bulgaarse infanteristen, bewapend met Kalashnikov AK-47 geweren, te zijn. “Een schouwspel wat een tiental jaren terug nog uit den boze zou zijn geweest”, vertelt luitenant Henk Schouwenaars, LSO (Liaisonofficier) en aanspreekpunt van het Bulgaarse infanteriepeloton. “Ondenkbaar zou het geweest zijn dat militairen uit ‘voormalige Warschaupact lidstaten’ zomaar gewapend tussen onze eigen jongens lopen. Maar tijden veranderen, en zo kan het gebeuren dat er een Bulgaarse- en Roemeense vlag naast onze eigen driekleur op base Bugonjo wappert. Vanwege het ‘Partnership for Peace’ programma – door velen van ons ook wel gekscherend de wachtkamer van de NAVO genoemd – gaat een Bulgaars infanteriepeloton, bestaande uit 31 mannen en 3 vrouwen van het 3^de bataljon van 64 Mechbrig of Striama, mee met het Bravo-team van SFOR 14. Hoewel er door sommigen in Nederland wellicht neerbuigend over Oost-Europse militairen wordt gedacht hebben de meeste van hen al een schat aan uitzendervaring opgedaan in Bosnië en andere vredesoperaties. Tijdens de vorige eindoefening, waar ook Bulgaren aan deelnamen, was de taal nog een behoorlijk obstakel omdat toen zo goed als alleen de officieren de Engelse taal konden verstaan en praten. Nu is het andere koek, want op een enkeling na kunnen ze allemaal Engels verstaan en praten.Het grappige is dat in het begin wel even door je hoofd flitste dat dit onze vroegere tegenstanders waren. Terwijl je op dit moment gegevens uitwisselt. Die toentertijd met felrode inkt als ‘zeer geheim’ bestempeld waren. De eerste weken zijn dan ook vooral gebruikt als wederzijdse kennismaking. Om ze voor de uitzending zoveel mogelijk bekend te maken met onze methoden is er een opwerkingsprogramma samengesteld. Ook werd er een inschatting gemaakt om te kijken hoe het Bulgaarse peloton ervoor stond”. Luitenant Grigorou Lubomir, beaamd volmondig dat dit wederzijds was. “Nadat wij op 4 februari in Nederland waren gearriveerd, hebben we de eerste weken veelal in het leslokaal doorgebracht. Hierbij werd veel aandacht geschonken aan de Nederlandse blauwe manier van optreden tijdens een vredesoperatie. Deze verschilt namelijk op minieme wijze met de onze. Zo nemen de Nederlanders alles mee voor het oprichten van een mobile checkpoint. Wij zijn gewend om meer materiaal uit de omgeving te gebruiken. Daarnaast werden er NBC, standaard procedures en missie gerichte informatie lessen gevolgd. Ook praktijklessen in een QRF (Quick Reaction Force) actie wordt vaak beoefend. Op deze manier konden beide veel van elkaars werkwijze leren. Ik ben vooral onder de indruk geraakt van de overdadige hoeveelheid aan modern materiaal en logistiek dat de Nederlanders op de mat kunnen brengen. Voor wat betreft mijn vooroordelen: Ja Nederlanders zijn anders, maar wel op dé goede manier.” “Daarnaast is het schieten met de Diemaco, Glock en Minimi een geweldige ervaring geweest”, vertelt soldaat Tsvetlina Vanera, één van de drie vrouwelijke infanteristen. Om vervolgens met een glinstering in haar ogen te bekennen, “maar toch gaat mijn voorkeur uit naar onze eigen vertrouwde en veelvuldig in het gevecht bewezen AK-74.” Naast de afwijkende uniformen en wapens hebben de Bulgaren ook hun eigen voertuigen meegebracht. Naast twee ZYL-jeeps en een WAZ -truck, trokken vier BRDM II pantserwielvoertuigen wel het meeste bekijks. Nadat de eerste QRF is uitgerukt – naar een ongeluk dat in scene is gezet – worden deze BRDM’s snel bemand om als tweede QRF stand-by te worden gezet. De BRDM II is een voertuig dat in leeftijd de meeste van zijn gebruikers ver achter zich laat. Maar dat het een stootje kan velen wordt ons snel duidelijk. Het meer dan 35 jaar oude strijdros werd tijdens onderhoudswerkzaamheden niet bepaald zachtzinnig onder handen genomen. Met zware hamers en brute kracht wordt getracht een ontspoord wiel weer in balans te krijgen. Iets wat wonderbaarlijk nog lukt ook.

Sociale patrouille: In de middag staat er een patrouille op het programma. Terwijl hun Nederlandse collega’s de uitleg van de instructies aandachtig aanhoren blijken de Bulgaren dat niet mee te krijgen. Begrijpelijk want het doornemen van de procedures en taken van het team zijn in het Nederlands. Na afloop wordt door Schouwenaars, in het Engels, wederom het hele verhaal uit de doeken gedaan. Sergeant Vladimir Smilyanov, als patrouille commandant, knikt dat het begrepen is. “Deze ‘sociale patrouilles’ bestaan er vooral uit –  om uiteraard met behulp van een tolk – in het leggen van contacten met de plaatselijke bevolking”, verteld Smilyanov. “Ook zijn ze bedoeld om de zogenaamde ‘Situational Awareness’ te vergroten. Wij maken een praatje met de autochtonen en vergaren daarmee tegelijkertijd informatie over allerlei zaken. Zo horen wij ook welke sentimenten er spelen. Vaak praten we eerst over koetjes en kalfjes. Om daarna gerichte vragen te stellen over zaken waarover men informatie wil. Vragen als wat leeft er in het gebied en wat zijn de actuele kwesties dienen zo snel mogelijk beantwoord te worden. Voor deze oefening zijn het begrijpelijk de onderwerpen die de mensen in deze regio vooral bezighouden. Waardoor wij vragen gaan stellen aan de burgers, maar ook aan de lokale autoriteiten, aan de hand van de volgende thema’s: mestproblematiek in de gemeenten, herindelingen in de gemeenten, het oefenterrein Oirschotse Heide, de houding van de bevolking over Eindhoven Airport en uiteraard de vogelpest.

Naast het verkrijgen van informatie trainen wij ons tegelijkertijd in het overwinnen van drempelvrees om actieve contacten, met de civiele bevolking en autoriteiten, te maken. Ook leren wij op een professionele wijze om te gaan met de media van zowel schrijvende, fotograferende als filmende pers. Dagelijks worden wij door role players – van het ingehuurde bedrijf ‘MediAVenue’ – met allerlei priemende vragen onder vuur genomen. Dit wordt dan weer op video opgenomen om het achteraf met ons te bespreken. Zo zijn er ook vele tientallen tegenspelers met ervaring in voormalig Joegoslavië op pad. Ze opereren in burger vanuit posten in de verschillende dorpen, maar zijn wel herkenbaar voor ons. Ze zetten in het bijzonder her en der incidenten in scène. Daarbij worden ook Lotus-slachtoffers, die het griezelig realistisch maken, ingezet. De locale bewoners hoeven uiteraard niet op afstand te blijven. In Bosnië verwachten wij immers ook publiek en juist hier willen wij leren daarmee goed om te gaan.” Sociale patrouilles zijn trouwens niet de enige manier om de ‘Situational Awareness’ te vergroten. De militairen van SFOR 14, hebben namelijk voor het eerst vijftien voertuigen uitgerust met het Battlefield Management System (BMS) tot hun beschikking. Dit digitale systeem maakt het mogelijk dat iedereen ‘real-time’ op een computerscherm dezelfde informatie over de situatie in het gebied heeft. Hierdoor wordt het veiligheidsgevoel aanzienlijk verhoogd. Hiermee is de KL toonaangevend in de wereld.

Rijopleiding: Naast de Bulgaren zitten er ook Roemenen ‘embedded’ in SFOR 14. Namelijk chauffeurs van een transport peloton en enkele bij de EOD als onderdeel van het NSE. Sinds hun aankomst hebben de Roemenen grotendeels hetzelfde traject als de Bulgaren afgelegd. “Maar dan meer op hun terrein toegespitst”, zegt luitenant Willemijn Teerds, LSO en steun en toeverlaat voor het uit 26 Roemenen bestaande transport peloton. “Zo hebben de al ervaren chauffeurs een rijopleiding op het OTCRij, in Veldhoven, gekregen. Dit om ze vertrouwd te maken met alle voertuigen waar ze maar mee te maken kunnen krijgen. De ‘explosieven’ opruimers hebben op hun beurt weer stage gelopen op de luchtmachtbasis Gilze Rijen. Zij hopen net een dergelijke succesvolle bijdrage in de strijd tegen illegale wapens te leveren als SFOR vorig jaar deed. Toen werden bijna 8000 vuurwapens, ruim 35.000 handgranaten, 47.000 mortieren en acht ton springstof in beslag genomen. Dat was zelfs meer dan het dubbele van het jaar 2001. SFOR verzamelt met operatie ‘Harvest’ nog steeds wapens die over zijn van de oorlog die tussen 1992 en 1995 in de voormalige Joegoslavische republiek woedde.

EU en SFOR: Momenteel is het in de regio, dat door SFOR gecontroleerd wordt, gelukkig bijkans een oase van rust. Enig vertoon van wapengekletter is er nauwelijks. Sporadisch verlaten de, momenteel vier in Bugonjo aanwezige, Leopard 2 gevechtstanks nog maar de base. Maar dan alleen nog als het richting oefenterrein Ravno Rostova/GLAMOC gaat voor een schietoefening. Door de jaren heen is het accent van de missie steeds meer verschoven richting een monitorfunctie. Het wordt geleidelijk aan hoogste tijd dat de afhankelijkheid aan SFOR zo langzamerhand verder afgebouwd wordt. Zodat de bevolking het heft weer zelf in handen neemt. Tijdens de informele top van EU-ministers van Defensie, op 14 en 15 maart, in Athene werd onder meer van gedachte gewisseld over de rol van de Europese Unie op de Balkan. Vooral het Brits-Franse voorstel voor de EU-overname, begin 2004, en de afbouw van SFOR in Bosnië-Herzegovina stond centraal. Nederland heeft dit verwelkomd en wees opnieuw op de noodzaak van een vlekkeloze overname van SFOR, met gebruikmaking van de “lessons learned” in Macedonie. In november zit het er echter voor wat 13 Mechbrig betreft het SFOR verhaal erop. Dan geeft men met alle plezier het SFOR-stokje voor twee jaar door aan 41 en 43 Mechbrig. Waarvan de Nederlandse bijdrage vanaf SFOR 16, zoals het zich nu laat aanzien, beduidend kleiner zijn dan het bataljon van nu. Dit zou dus ook wel eens één van de laatste SFOR rotaties kunnen zijn waar Bulgaarse dan wel Roemeense militairen geïntegreerd met de Nederlanders deel van uitmaken.

Leo van Westerhoven