Dapperheid beloond

De Koninklijke Militaire Academie in Breda is op woensdag 7 oktober 2009 het decor voor de uitreiking van zestien dapperheidsonderscheidingen. Minister van Defensie Eimert van Middelkoop reikt die dag namens Hare Majesteit de Koningin deze onderscheidingen uit aan de militairen voor hun individueel moedige en beleidvol optreden tijdens acties in Afghanistan. Sailant detail is dat de helft van onderscheidingen uitgereikt worden aan Special Forces operators van het korps Commandotroepen (KCT). Waaronder de twee hoogste, de Bronzen Leeuw.

Niettemin hebben allen onder extreme en gevaarlijke omstandigheden hun leven gewaagd om een collega te redden of in veiligheid te brengen. Vaak met succes, soms niet. Wat de militairen voelden op het moment dat ze de acties uitvoerden waarvoor ze een onderscheiding in ontvangst mochten nemen is alleen door ingewijden te bevatten. Met de uitreiking van 2 Bronzen Leeuwen, 3 Bronzen Kruizen en 11 Kruizen van Verdienste wordt de maatschappelijke waardering, trots en respect voor deze heldendaden getoond. 

De Bronzen Leeuw kan worden toegekend aan militairen in dienst van het Koninkrijk der Nederlanden, die zich in de strijd tegenover de vijand hebben onderscheiden met bijzonder moedig gedrag en beleidvolle daden. Alleen Hare Majesteit de Koningin kan deze onderscheiding toekennen. Het versiersel bestaat uit een kruis, uitgevoerd in brons en gedekt door een cirkelvormig schild. Op de voorzijde is een reliëf aangebracht van de gekroonde Nederlandse Leeuw. De keerzijde van het kruis is vlak en zonder versiering. Het kruis is bevestigd aan een 37 millimeter breed zijden lint verdeeld in 9 gelijke verticale banen, afwisselend oranje en Nassausch blauw, de banen aan de randen zijn beide Nassausch blauw.  

Het Bronzen Kruis kan worden toegekend aan militairen in dienst van het Koninkrijk der Nederlanden, die zich door moedig of beleidvol optreden tegenover de vijand hebben onderscheiden. Het versiersel bestaat uit een vierarmig bronzen kruis. Het kruis is bevestigd op een oranje zijden lint ter breedte van 37 mm, in het midden voorzien van een 6 mm brede verticale streep van Nassausch blauw. De voorzijde van het kruis vertoont in het midden een opgelegde, gekroonde W, welke is omringd door 2 half cirkelvormige lauwertakken. De achterzijde van het kruis is glad en vertoont in reliëf in het midden het jaartal 1940, verwijzend naar het jaar van instelling, omringd door 2 half cirkelvormige lauwertakken. Op de bovenste arm en vervolgens de rechter, de onderste en de linker arm van het kruis zijn in reliëf de woorden “trouw aan”, “Koningin”, “en” alsmede “vaderland” aangebracht.  

Het Kruis van Verdienste kan worden toegekend aan Nederlanders en niet-Nederlanders die zich in verband met vijandelijke actie door moedig en beleidvol optreden hebben onderscheiden en daarmee het belang van het Koninkrijk hebben gediend. Het versiersel bestaat uit een rechthoekig, gelijkarmig kruis, uitgevoerd in brons. De assen van het kruis hebben elk een lengte van 35 mm. De vier armen zijn gelijk aan een derde deel van de lengte der assen. De voorzijde van het kruis vertoont in het midden een opgelegde, gekroonde W welke is omringd door 2 half cirkelvormige lauwertakken. De achterzijde van het kruis is glad en vertoont in reliëf in het midden een Nederlandse Leeuw. Op de bovenste arm van het kruis is in reliëf aangebracht het woord “voor” in letters ter grootte van 3 mm. Op de onderste arm van het kruis is in het midden het woord “verdienste” aangebracht, eveneens in letters ter grootte van 3 mm. Het kruis is bevestigd aan een zijden lint van Nassausch blauw ter breedte van 37 mm, in het midden voorzien van een 6 mm brede verticale oranje streep.  

Eén van de Bronzen Leeuwen, de hoogste Koninklijke dapperheidsonderscheiding na de Militaire Willemsorde, is postuum uitgereikt aan kapitein Björn Peterse van het Korps Commandotroepen (KCT) omdat hij in 2006 als pelotonscommandant van de 2e (Nederlandse) Special Forces Task Unit in Afghanistan aan meerdere operaties in Afghanistan heeft deelgenomen. Hierbij heeft hij herhaaldelijk blijk gegeven van het bewust en weloverwogen nemen van grote persoonlijke risico’s. Tijdens een operatie wist hij tijdens een vuurgevecht het initiatief te herkrijgen waarbij hij zijn eenheid uit haar benauwde positie wist te manoeuvreren. Tijdens een andere operatie voerde hij het bevel over het Special Forces (SF) detachement van de met de operatie belaste taakgroep. Zijn eenheid raakte hierbij verwikkeld in een zwaar gevecht met numeriek sterkere vijandelijke eenheden. Kapitein Peterse wist ook hier het initiatief te verkrijgen, waarbij het gevecht in zijn voordeel werd beslecht. Bij weer een andere operatie, ter ondersteuning van Amerikaanse en Afghaanse coalitiepartners, heeft kapitein Peterse de hem beschikbare middelen effectief ingezet. Hierdoor slaagde hij erin, ondanks munitieschaarste, de eenheden binnen het coalitieverband inzetbaar te houden. Bij al deze operaties wist hij door zijn doortastende, beleidvol en moedig optreden, onder veelal zware geografische en klimatologische omstandigheden, levens te redden onder eigen troepen, coalitiegenoten en Afghaanse eenheden. Hierbij kans ziend de hem gestelde opdrachten alsnog uit te voeren. Kapitein Peterse verongelukte op 27-jarige leeftijd na de missie waarvoor hij vandaag is onderscheiden. Hij kwam op 9 maart 2007 om het leven tijdens een parachuteoefening met het KCT op het grootste paracentrum ter wereld in Eloy, Arizona in de Verenigde Staten. Tijdens een parachutesprong, van zeer grote hoogte, kwam hij noodlottig in botsing met een Canadese parachutist. Deze verloor eveneens het leven. Vanwege hun speciale operationele taken zijn de overige zeven SF-operators van het KCT in dezelfde besloten bijeenkomst onderscheiden en geëerd. Allen zijn nog operationeel in Afghanistan, of keren er binnenkort van terug. Deze commando’s kunnen daarom niet herkenbaar in de media verschijnen en is om operationele veiligheidsredenen alleen hun voornaam bekend gemaakt.   

De tweede Bronzen Leeuw wordt aan eerste luitenant Gijs van het KCT uitgereikt omdat hij in 2006 in voorbereiding en uitvoering van opdrachten in vijandelijk beheerste gebieden, uiterst professioneel heeft opgetreden. Dit deed hij naast zijn functie als ploegcommandant, als ‘Tactical Air Controller’ en ‘Forward Air Controller’. Door zijn grondige voorbereiding, excellente leiderschap en moedig optreden heeft de luitenant Gijs gedurende vele intensieve gevechtsacties en veelal vijandelijke vuur, telkens kans gezien de vijand effectief te bestrijden. Tijdens een van de gevechtsacties wist hij, ondanks het intense, directe vijandelijk vuur dat op zijn posities werd afgegeven, door zijn wijze van handelen het gevecht in zijn voordeel te beslechten. Zijn optreden droeg ertoe bij dat de vijandelijke invloed in het operatiegebied zodanig werd verminderd dat coalitiegenoten zich voortaan ongehinderd konden verplaatsen. Voorts heeft luitenant Gijs tijdens een grootschalig gevecht tussen Taliban en een coalitiemacht, deze coalitiemacht door effectieve aansturing van zijn eenheid, doeltreffend ondersteund. 

Kapitein Arthur van het KCT is onderscheiden met het Bronzen Kruis omdat hij tijdens een inzet in Afghanistan met zijn ploeg bewust een kwetsbare positie betrokken heeft om daarmee het vuur van de Taliban weg te trekken van bedreigde coalitietroepen en Afghaanse militairen. Naast het bewust trekken van het vijandelijk vuur, bood hij vuursteun aan de bedreigde collega’s en was hij door het behoud van overzicht in staat om het initiatief tijdens het gevecht te herwinnen. De aard van het terrein bood hem geen andere mogelijkheden tot steun, anders dan door de eigen relatieve veiligheid prijs te geven, ten faveure van situationeel overzicht. 

Sergeant-majoor Maurice van het KCT kreeg ook het Bronzen Kruis uitgereikt omdat hij in 2006 als ‘Forward Air Controller’ heeft geopereerd in Afghanistan. Bij een vijandelijk hinderlaag heeft hij, onder gericht vijandelijk vuur en met gevaar voor eigen leven, zijn taak als ‘Forward Air Controller’ uitgevoerd. Door zijn beleidvol en dapper optreden kon zijn eenheid door de gerichte luchtsteun zich zonder verliezen uit deze zeer bedreigende hinderlaag onttrekken. Tijdens een andere actie tegen een vijandelijk bolwerk werd zijn eenheid omsingeld. Onder zeer moeilijke omstandigheden en met gevaar voor eigen leven realiseerde hij een gerichte inzet van luchtsteun vlak bij hun eigen posities. Door zijn weloverwogen vakmanschap en professionaliteit wist de eenheid met deze luchtsteun door de omsingeling heen te breken en de operatie voort te zetten. 

Korporaal der eerste klasse Robin en sergeant Sven van het KCT krijgen beide het Kruis van Verdienste uitgereikt omdat ze in 2006 bewust een groot persoonlijk risico hebben genomen door in een hinderlaag hun initiële, relatief veilige positie te verlaten en onder vuur te verplaatsen naar gewonde coalitiegenoten om hun de noodzakelijk medische hulp te kunnen verlenen. De ernst van de situatie en het gevaar waar zij onder werkten blijkt uit het feit dat tijdens de behandeling een van de gewonde Afghaanse collega’s onder hun handen alsnog dodelijk werd getroffen door vijandelijk vuur. Robin heeft daarnaast tijdens de evacuatie, die onder vuur plaatsvond, de behandeling van een andere, zwaargewonde Afghaanse collega voortgezet. Daarbij moest hij ook ervoor zorgen dat de eveneens gewonde tolk in staat bleef hem te assisteren. 

Kapitein Bart van het KCT krijgt het Kruis van Verdienste omdat hij in 2006 met zijn peloton tijdens het uitvoeren van observaties in Afghanistan, diverse malen beschoten werd met vuurwapens en raketten en raakte zijn eenheid in hevige vuurgevechten verwikkeld. Door tactisch en moedig manoeuvreren wist hij zijn eenheid telkens van de vijand los te weken. Door het kordaat en moedig optreden van kapitein Bart werd de vijand effectief bestreden zonder verliezen aan eigen zijde. 

Ook eerste luitenant Robbert van het KCT krijgt het Kruis van Verdienste omdat hij in 2006 als ploegcommandant van een door Nederlanders geleide coalitie-eenheid in Afghanistan, een grondgevecht geleid. Hierbij wist hij zijn eenheid door kordaat handelen en persoonlijke moed uit de gevarenzone te verplaatsen. Tijdens zware vuurgevechten wist hij de omliggende nederzettingen te bereiken en veilig te stellen. Om daar met zijn een eenheid vanuit een haastig ingerichte versterkte positie, het gevecht af te ronden. 

De overigen acht militairen ontvingen tijdens een door genodigde massaal bijgewoonde en twee uur durende plechtigheid op de Parade hun onderscheiding. Op het plein van de KMA hangt een formele sfeer. Langs de binnenplaats staan verschillende militairen eenheden in het gelid. Zijdelings van de plek waar de ceremonie plaats vindt wachten 8 mannen op wat komen gaat. De militaire kapel zet de tonen in van de muziek die een dag als deze voorschrijft. Blaasinstrumenten en trommels voeren de boventoon voordat de vaandeldragers het Parade terrein van de KMA betreden. De vaandelwacht, eenheden van de Koninklijke Landmacht, de Koninklijke Marine, de Koninklijke Luchtmacht, de Koninklijke Marechaussee en cadettenbataljons van de KMA zetten daarbij een oneindig getrainde, strak geregisseerde, perfect uitgevoerde ceremonie neer. Op een tafeltje vlak naast de toeschouwers liggen de dapperheidsonderscheidingen netjes op een rij. Behalve Van Middelkoop zijn ook de Commandant der Strijdkrachten, generaal Peter van Uhm, en verscheidene dragers van de Militaire Willems-Orde (de hoogste militaire onderscheiding in Nederland) aanwezig. 

Van Middelkoop tijdens de publieke uitreiking: “U behoort tot het wapen der infanterie, het wapen der cavalerie en het dienstvak van de logistiek. U laat ons zien dat moed vele gezichten kent. Dat dapperheid niet is gebonden aan rang of stand, wapen of dienstvak. Ik vind dat een wijze les. Moed is niet te koop. Moed is niet te leren. Moed is niet te voorspellen. Pas als het er op aankomt, toont zich deze ware aard. Onder hoge druk ontstaan de mooiste diamanten. Wij eren hen voor bijzondere daden onder vuur. Daden van moed. Daden van beleid. Daden van trouw. Al onze militairen doen goed werk in de vele operaties die zij namens Nederland uitvoeren”, zei Van Middelkoop over motivatie de militairen te onderscheiden. “Maar soms stijgen militairen uit boven de norm. Soms verrichten zij daden die buitengewoon zijn. Soms handelen zij op een wijze die wij niet meer kunnen scharen onder wat militairen zelf vaak duiden als ‘Ik deed gewoon mijn werk’.” De militairen krijgen de Koninklijke onderscheiding dan ook omdat zij hun persoonlijke belangen ondergeschikt hebben gemaakt aan de belangen van collega’s en medemensen. Tijdens verschillende operaties hebben zij hun eigen leven en gezondheid geriskeerd ten dienste van anderen. 

Eerste luitenant Alex Spanhak, afkomstig van 13 Infanterie bataljon (Air Assault) Regiment Stoottroepen Prins Bernhard, krijgt het Bronzen Kruis uitgereikt omdat hij in 2007 blijk heeft gegeven van buitengewoon moedig en doordacht optreden en een grote mate van zelfopoffering. Dit alles met grote persoonlijke risico’s. Toen een aantal collega´s in een benarde positie zaten heeft hij, in de wetenschap dat hij veel sneller ter plaatse kon zijn dan de Quick Reaction Force (QRF) uit Kamp Hadrian in Deh Rawod, zelfstandig en op eigen initiatief een QRF op kamp Volendam geformeerd en is eropuit getrokken om de collega’s te helpen. Op de locatie aangekomen heeft hij onder zwaar vuur van ‘Opposing Militant Forces’ (OMF) geprobeerd de geraakte soldaat der eerste klasse Tim Hoogland uit de vuurlinies weg te halen. Zich bewust van de dood van Tim Hoogland heeft hij alles eraan gedaan om het moreel van zijn eenheid tijdens het nog steeds gaande zijnde gevecht zo lang mogelijk hoog te houden. Mede door de initiatieven van Alex Spanhak was het mogelijk om de eenheid van de gesneuvelde Sld1 Hoogland met succes te kunnen ontzetten en terug te laten keren. 

Sergeant Maurice Vissers, toentertijd afkomstig van 11 Infanteriebataljon (Air Assault) Garderegiment Grenadiers en jagers maar nu dienend bij 17 Pantserinfanteriebataljon, krijgt het Kruis van Verdienste uitgereikt omdat hij op zeer professionele en adequate wijze de leiding heeft overgenomen toen zijn pelotonscommandant bij een gevechtscontact gewond raakte. Door zijn initiatief, durf en handelen was de eenheid in staat het gevecht succesvol voort te zetten. Bovendien heeft hij bewust groot risico genomen door onder vuur met zijn voertuig voorwaarts te gaan om de gewonden te kunnen evacueren en de geraakte voertuigen weer op weg te helpen. Om overzicht te kunnen behouden en om leiding te kunnen geven bleef hij daarbij onbeschermd boven pantser. 

Korporaal der eerste klasse Mark Groen, dienend bij 12 Infanteriebataljon (Air Assault) Regiment van Heutsz, krijgt het Kruis van Verdienste uitgereikt omdat hij, toen hun uitgestegen eenheid onder vuur kwam te liggen, zich samen met een collega onder vuur over 700 meter open terrein hebben verplaatst naar hun voertuigen. Zij hebben vervolgens met de boordwapens van deze voertuigen vuurdekking gegeven aan hun eenheid. Hierdoor kon de eenheid zich zonder slachtoffers uit de hinderlaag losmaken. Bij zijn handelen heeft hij bewust grote persoonlijke risico’s genomen en blijk gegeven van initiatief en zelfopoffering. 

Sergeant der eerste klasse Rene Neef, toentertijd dienend bij 13 Infanterie bataljon (Air Assault) Regiment Stoottroepen Prins Bernhard, krijgt het Kruis van Verdienste uitgereikt omdat hij in 2007 tijdens een vuurgevecht zag dat het luitenant Spanhak niet lukte om de geraakte collega soldaat eerste klasse Tim Hoogland in veiligheid te brengen. Hij besloot zelfstandig en op eigen initiatief om de bescherming van zijn Bushmaster te verlaten om de luitenant te assisteren bij het ophalen van Tim Hoogland. Hetgeen zij samen onder zwaar vuur uitvoerden. 

Sergeant-majoor Jacob van Velsen, van 45 Pantserinfanteriebataljon Regiment Infanterie Oranje Gelderland, krijgt het Kruis van Verdienste uitgereikt omdat hij op eigen initiatief de Helmand rivier over gezwommen is en zich tot tweemaal toe in een brandende en deels exploderende nederzetting heeft begeven om in nood verkerende ISAF en Afghaanse militairen te redden. Hij heeft een gewond geraakte Afghaanse militair en enkele ISAF militairen uit hun benarde situatie weten te redden en in veiligheid gebracht. Na deze redding, heeft hij zorg gedragen voor de medische evacuatie van de gewonde Afghaanse militair. 

Korporaal der eerste klasse Martijn Nieuwenhuis, van 43 Herstelcompagnie, krijgt het Kruis van Verdienste uitgereikt omdat hij tijdens een aanval op zijn brandstofkonvooi onder aanhoudend vijandelijk vuur met zijn bergingsvoertuig een geschaarde en gevulde brandstofwagen van de weg heeft gehaald. De chauffeur van dit voertuig was door vijandelijk vuur getroffen en zijn voertuig blokkeerde de enige uitweg uit de hinderlaag. Door zijn actie kon het brandstofkonvooi uit de hinderlaag breken. Hij heeft daarbij bovendien de eerder geschaarde brandstofwagen met de voor de Task Force Uruzgan essentiële brandstof alsnog meegenomen. 

Wachtmeester Dayrohn Wiesken, van 43 Brigade Verkennings Eskadron Regiment Huzaren van Boreel, krijgt het Kruis van Verdienste uitgereikt omdat hij op eigen initiatief en met gevaar voor eigen leven de zwaar gewond geraakte korporaal Van der Kuilen heeft weten af te voeren. Hierbij heeft wachtmeester Wiesken enige tijd alleen met de gewonde opgetreden in afwachting van steun. Hierbij zijn beiden meerdere malen onder gericht vuur komen te liggen. Door zijn doortastend optreden kon korporaal Van der Kuilen snel worden afgevoerd en medisch worden behandeld waardoor zijn leven werd gered. 

Opperwachtmeester Marc Hammink, van 43 Brigade Verkennings Eskadron Regiment Huzaren van Boreel , krijgt het Kruis van Verdienste uitgereikt omdat hij tijdens de operaties in 2008 in Afghanistan als senior mentor van het ‘Operational Mentoring and Liaison Team’ (OMLT) een Afghaanse eenheid begeleid en gesteund heeft. Door zijn zeer professionele en doordachte optreden wist hij de Afghaanse eenheid snel en tot een hoogwaardig niveau op te werken. Hij is meerdere malen als eerste man quala´s binnengegaan, ook onder vijandelijk vuur, en hij heeft als commandant leiding gegeven aan een ontplooide aanval te voet over een open vlakte van minimaal 150 meter onder zwaar vijandelijk vuur.

“Het is een dag van trots voor de hele Nederlandse krijgsmacht.” Met deze woorden sloot Van Middelkoop acht korte verhalen af van gevaar, leed en opoffering. Aan het eind van de ceremonie marcheren de militairen met de onderscheidingen vastgepind op hun borst nog eenmaal langs de tribune. Dan komt het applaus voor de mannen die in een ver en vreemd oord hun leven op het spel zetten.

Leo van Westerhoven