De CBRN Responseenheid

Behoedzaam komen twee figuren de trap van het metrostation af. De grote gele pakken maken het bewegen niet makkelijk. Het zicht wordt niet alleen beperkt door het venster in het pak maar ook de gasmaskers die eronder worden gedragen. Eenmaal beneden nemen de in het pak zittende onderzoekers de situatie in zich op en maken een plan. De bewegingsloze slachtoffers geven een goede indicatie dat het niet veilig is op het perron. Voorzichtig gaan ze te werk met het nemen van monsters van de vloeistoffen die op diverse plekken liggen. Ter plekke worden de aangetroffen stoffen geanalyseerd en de uitslag is duidelijk, de slachtoffers zijn veroorzaakt door een dodelijke hoeveelheid giftige stof. Via de radio geven ze dit door aan hun partner die buiten op een veilige afstand toezicht houdt. Net zo behoedzaam als ze gekomen zijn, gaan de twee militairen van de CBRN Responseenheid de trap weer op. Weg van de gevarenzone.

Oefening

Uiteraard betreft het hier een oefening. Plaats van handeling is het Nationaal Trainingscentrum CBRN (NTC) in Vught waar een van de mooiste trainingslocaties van Defensie staat. Een compleet nagebouwd metrostation, inclusief treinstellen, toegangspoortjes en tunnel. Buiten is nog een winkelstraat, gedeelte van een vliegtuigcabine, maar ook een ziekenhuis, een agrarische schuur met een verborgen XTC-lab, en nog veel meer moois om goed te kunnen oefenen en trainen.

CBRN staat voor Chemisch, Biologisch, Radiologisch en Nucleair. Het Defensie CBRN Centrum beschikt niet alleen over hèt kennisautoriteit omtrent CBRN van Defensie, het Defensie Expertisecentrum CBRN.Het Defensie CBRN Centrum is opgezet als samenwerking met de civiele overheidsorganisaties die binnen dit vakgebied werken. Alles om bij een incident waarbij mogelijk gevaarlijke stoffen zijn gebruikt, adequaat op te kunnen treden met de juiste kennis. Om die kennis a-la-minute beschikbaar te maken voor de civiele autoriteiten is de CBRN Respons eenheid opgericht.

Adjudant Johan is Hoofd Bedrijfsvoering. Hij legt ons uit wat de CBRN Respons eenheid doet. “Wij zijn er voor het ondersteunen van Nationale Operaties (hulp van Defensie binnen de landsgrenzen. GvO), voornamelijk op het gebied van Chemical Warfare Agents (CWA). Wij kunnen ook industriële gassen en andere stoffen meten. Maar wij zijn er specifiek voor als er een dreiging is, of wordt vermoed, van een chemisch of biologisch wapen.”

Direct oproepbaar

Net als de Explosieven Opruimingsdienst (EOD) van Defensie is ook de CBRN Responseenheid direct oproepbaar voor bijvoorbeeld Politie of Brandweer. Daarvoor heeft de eenheid 24 uur per dag, zeven dagen per week een team klaar staan. Elk team bestaat uit een Advies en Assistentieteam (A&A-team) en een Detectie, Identificatie en Monitoring-groep (DIM-groep).

Het Advies en Assistentieteam (A&A) bestaat uit een officier en een sergeant-majoor of sergeant der mariniers. Beide zijn CBRN specialisten en zijn het eerste aanspreekpunt voor de civiele autoriteiten. Naast A&A op afstand kan het team binnen twee uur op de locatie zijn. Indien nodig wordt ook de Detectie, Identificatie en Monitoring-groep (DIM-groep) gealarmeerd. Deze groep bestaat uit een commandant (sergeant of korporaal der mariniers) en drie verkenners (korporaals) en wordt aangestuurd door het A&A-team. De DIM-groep kan binnen 2,5 uur op locatie zijn. Om de 24/7 dekking te garanderen zijn er in totaal acht teams van zes militairen en een team van alleen een A&A team en een commandant DIM-groep.

Adjudant Johan is samen met de commandant van de eenheid het stafelement van de uit 47 militairen bestaande CBRN Responseenheid. “De Respons eenheid is een paarse parate eenheid binnen de Landmacht. Normaal gesproken heb je een stavensysteem boven je van bijvoorbeeld een bataljon en brigade. Dat hebben wij niet. We hebben mensen van alle krijgsmachtdelen”

Opleiding

Om bij de CBRN-RE aan het werk te gaan heb je geen speciale opleiding of kennis nodig. “Wel moet je goedgekeurd worden voor het werken met ademlucht, moet je geen last hebben van claustrofobie en mag je niet kleurenblind zijn”, legt Johan uit. “De opleiding voor het DIM-groep personeel duurt ongeveer anderhalve maand en wordt hier op de CBRN-school gegeven. Aan het einde leggen ze een Proeve van Bekwaamheid af en als ze die met goed gevolg afleggen gaan ze werken binnen een DIM-groep. Binnen een DIM-groep zijn er geen specialisaties, alle medewerkers kunnen alle taken uitvoeren die nodig zijn.”

Korporaal Linda heeft voordat ze bij de CBRN Responseenheid kwam tien jaar bij de Geneeskundige Dienst (GNK) gezeten. Sinds 2016 zit ze bij de RE. “Bij de GNK gingen we van groene oefening naar groene oefening”, verteld ze. “Elke keer weer met gecamoufleerd gezicht het bos in en slepen met tenten. Dat is een behoorlijke aanslag op je lichaam. Op aangeven van een oud-collega ben ik hier komen kijken en dat beviel wel. Dus de overstap gemaakt en het bevalt nog steeds. Het beste is dat we zelf verantwoordelijk zijn voor het werk. Ook als korporaal heb je hier wel wat te zeggen. Het is toch een belangrijke functie.”

Voor het A&A team duurt de opleiding ongeveer een half jaar. “Die moeten zich natuurlijk verder verdiepen op het CBRN vlak. Die doen ook een stukje RMOA (Regionaal Militair Operationeel Adviseur) opleiding, militair adviseren in de witte sector zeg maar, het maken van verslagen en het doen van proefjes. Ook dit wordt weer afgesloten met een Proeve van Bekwaamheid”.

De poort uit

Hoewel het A&A-team en de DIM-groep, net als de EOD, binnen een paar minuten op weg kunnen zijn, blijft het vaak bij advies op afstand. Gelukkig wordt de CBRN-RE minder vaak opgeroepen dan de EOD. “Als de Teamleider Explosieven en Veiligheid (TEV) van de politie en het A&A-team vinden dat we ter plaatse moeten komen, zijn we binnen vijf minuten de poort uit. Als het nodig is en we hebben toestemming van de Marechaussee, mogen we ook met zwaailicht en sirene rijden”, legt Johan uit. “Toch willen burgemeesters bijvoorbeeld niet altijd dat onze voertuigen in het zicht komen. Bij de EOD weet iedereen dat het gaat om bommen en granaten, vaak uit de Tweede Wereldoorlog. Als wij ter plekke komen weet iedereen meteen dat er wat anders aan de hand is en dat kan toch afschrikken.” Zeker als er bij een inzet ook nog gespecialiseerde teams van het LTFO (Landelijk Team Forensische Opsporing) en het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) aanwezig zijn.

Bij een inzet zal de CBRN Responseenheid als eerste onderzoek doen. Daarvoor hebben ze speciale apparatuur waarmee stoffen ter plekke kunnen worden geanalyseerd. Of ze dat met mensen doen, zoals in het voorbeeld hierboven, of met robots hangt af van de mogelijkheden en gevaarsetting. Het allerbelangrijkste is om zo snel mogelijk te achterhalen of er een gevaarlijke stof aanwezig is, welke dat is en of het nog gevaar oplevert voor mensen en omgeving. Gewapend met een digitale camera in een lucht- en waterdichte onderwaterbehuizing en de speciale meet- en testapparatuur probeert het team de klus te klaren. De teamleider bij het voertuig en het A&A-team staan ter ondersteuning in radiocontact met het team.

Bewijs

De RE doet niet aan het vastleggen van forensisch bewijs, daarvoor is het LTFO verantwoordelijk. De LTFO zorgt ook voor de ontsmetting van al het betrokken personeel van de diverse organisaties. Daarvoor hebben ze speciaal opgeleid personeel en een speciale container. Bij een grootschalig incident kan ook de CBRN Responseenheid zelf ook een zogenoemde decontaminatie-eenheid binnen zes uur op de locatie hebben. De teams van het RIVM brengen indien nodig de risico’s voor de omgeving in kaart.

De ondersteuning van de civiele autoriteiten is een van de hoofdtaken van Defensie. Dat is vaak incidenteel, zoals bij overstromingen. De CBRN Responseenheid is een van de weinige eenheden van Defensie die speciaal is opgericht om permanent klaar te staan voor deze belangrijke taak. Gelukkig zijn ze nog geen vast onderdeel van ons straatbeeld.