De chaos is compleet als een QIT-team van vier opsporings-medewerkers de deur nadert. Het zicht is vrijwel nihil door de rook en het stof. Overal liggen koffers, hun inhoud verspreid over de hal. Slachtoffers zijn er ook. Toch heeft het team een andere, meer urgente taak. Terwijl hulpverleners de gewonden in veiligheid brengen, scant het team zo goed als dat gaat de plaats van het incident. Het is al snel duidelijk dat er een explosie heeft plaatsgevonden. Nu moeten ze zo snel mogelijk sporen zien te vinden die kunnen leiden naar de dader, ze veiligstellen en meenemen voor onderzoek.
Na een vermoedelijke terroristische aanslag is het zaak om zo snel mogelijk uit te vinden wie de dader of daders zijn. Speciaal voor deze taak zijn een aantal jaren geleden de Quick Identification Teams (QIT) in het leven geroepen. Bestaande uit politiemensen en marechaussees hebben zij één taak: relevante sporen veilig stellen op de Plaats Incident (PI 1) zodat de dader of eventuele dadergroepen kunnen worden geïdentificeerd en zo een mogelijke vervolgaanslag of aanslagen kan worden voorkomen.
Basistraining
Onlangs was DDP te gast bij een basistraining voor nieuwe QIT-leden. Deze trainingen worden georganiseerd door de Koninklijke Marechaussee, die hiervoor de trekkersrol vervult. Eerste-luitenant Gertjan leidt in de hoedanigheid van projectofficier QIT deze dagen.
Een QIT bestaat uit vier leden, elk met hun eigen specialiteit en ervaring. Het team wordt geleid door een Teamleider Explosieven en Veiligheid (TEV). Zij zijn speciaal opgeleid om een “analyse uit te voeren over (bom)meldingen, poederbrieven (CBRNE) en aangetroffen verdachte objecten” 2. In het QIT zal de TEV als eerste het PI betreden om daar de risico’s voor de overige leden van het team in te schatten en te waarborgen. Twee leden van een QIT zijn specialisten van de Forensische Opsporing (FO). De vierde is altijd een specialist in digitale opsporing (DIGI).
Mindset
Het zijn voor de deelnemers van Politie en Marechaussee pittige dagen. In diverse scenario’s worden ze uitgedaagd om in hun nieuwe rol hun kennis in te zetten. En dat valt niet altijd mee. “Mindset, dat is wat we ze nu proberen bij te brengen”, legt Gertjan uit. “Vakkennis hebben ze maar nu hebben we kansrijke sporen voor de identificatie van de dader of dadergroep nodig. Dat is belangrijk. Die sporen moeten zij herkennen, veiligstellen en meenemen naar het triagepunt. Het vervolgtraject hoeven zij niet zelf te doen en dat zijn ze niet gewend.”
Dat minder hoeven doen zo moeilijk is, komt door de gedrevenheid en vakkennis van de QIT-leden. “Voor een TEV is het in het reguliere optreden vooral veiligheid. En die veiligheid laten wij niet los”, verteld Gertjan. “Maar we gaan wel kijken dat als onze taak, het vastleggen van kansrijke sporen voor de identificatie, niet linksom kan, het dan misschien wel rechtsom kan.” Voor de forensische experts geldt hetzelfde. Op een ‘normale’ Plaats Delict (PD) werken ze van buiten naar binnen en worden sporen zeer zorgvuldig vastgelegd om te voorkomen dat het misschien enige bewijs onbruikbaar wordt. Contaminatie (vervuiling) wordt voorkomen door het werken in speciale pakken en andere bescherming. “Als je op een PI op deze manier te werk gaat, gaat de snelheid verloren”, gaat Gertjan verder. “ Dus de overalls blijven uit. Ook mogen ze destructief sporen afnemen. Daarmee loop je dus risico in een mogelijke strafzaak. Maar het gaat tenslotte om het voorkomen van een eventuele vervolgaanslag.”
Kansrijk
Met hun gezamenlijke vakkennis zullen de leden van het QIT eerst moeten bepalen of ze te maken hebben met slachtoffers of daders. Het gaat het QIT alleen om de daders. Kunnen ze met hun expertise op de PI die sporen herkennen die kansrijk zijn om de dader of dadergroep te achterhalen. Daarna zullen ze die sporen veilig moeten stellen en brengen naar de plek waar ze kunnen worden geanalyseerd. Speciaal daarvoor heeft de politie een aantal mobiele laboratoria. Deze zullen, net als het QIT, zo snel mogelijk richting het PI gaan. Omdat er meerdere QITs tegelijk kunnen werken, zullen de sporen moeten worden beoordeeld op kansrijkheid. Dat gebeurd door een triage team van de Politie. Aan de hand van gegevens van de QIT-leden wordt bepaald welke sporen eerst zullen worden verwerkt. Dat is nodig omdat de mobiele labs een beperkte capaciteit hebben. Het is een uitruil, kleinere capaciteit maar veel dichter om het Plaats Incident. De enige andere optie is om de veiliggestelde sporen naar het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) In Den Haag te brengen, Dan kan er veel tijd verloren gaan bij het transport.
Parijs
De aanslagen in Parijs in 2015 waren voor de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid (NCTV) aanleiding om te vragen hoe de situatie in Nederland was. Bij deze aanslagen duurde het lang voordat de identiteit van de aanslagplegers was achterhaald. Naar aanleiding van die vraag werd er door een medewerker van politie FO Haaglanden een reactieconcept ontwikkeld. Dit concept werd vervolgens door twee andere politie eenheden overgenomen en elke eenheid ontwikkelde hierop zijn eigen QIT. Vervolgens werd het reactieconcept ook aan de Marechaussee aangeboden. Daar werd voorgesteld om één concept QIT en training te ontwikkelen. De Politieacademie was echter niet in staat dit op korte termijn te realiseren. Er werd daarom besloten dat de KMar samen met de drie politie-eenheden, met medewerking van de Explosieven Opruimings Dienst Defensie (EODD), de QIT training zou gaan ontwikkelen. De trainingsdoelen en de scenario’s werden door collega’s van de werkvloer, TEV. FO. DIGI, elk op hun eigen expertise en met ondersteuning van de EODD, geschreven. Vanaf de 1e pilot is de QIT training geborgd bij het OTCKMar maar de organisatie hiervan ligt nog steeds op operationeel niveau bij de KMar en de uitvoering bij de politie en KMar collega’s van de werkvloer.
Piket
Voor de leden van de Marechaussee zit lid zijn van een QIT in het takenpakket. “Iedereen die in de piketdienst zit als TEV, FO en DIGI, moet QIT opgeleid zijn en kan dus gealarmeerd worden”, vertelt Gertjan. “Bij een oproep zullen zij aangeven wat hun aankomsttijd zal zijn. Andere medewerkers die de opleiding hebben gedaan maar geen piket-dienst hebben, worden ook gealarmeerd. Ook zij geven aan wanneer ze met hun uitrusting op de verzamelplek kunnen zijn. Door deze flexibiliteit zijn wij in staan snel een of meer QITs samen te stellen en in te zetten, waar ook in het land.”
Utrecht
Bij de aanslag op de tram in Utrecht op 18 maart 2018 werd de QIT formule voor het eerst grootschalig ingezet. Bij onderzoek van een QIT in de tram zelf werd al snel duidelijk dat er camerabeelden moesten zijn. Die konden zo snel worden veiliggesteld en van de vermoedelijke dader werd een videobeeld naar buiten gebracht. Zo kon al snel de identiteit worden vastgesteld. Ook op andere plekken, die in de loop van het onderzoek werden geïdentificeerd als mogelijk gelinkt aan de voortvluchtige dader, werd een QIT ingezet. Dat werd gedaan in nauwe samenwerking met de anti-terreurteams van de Dienst Speciale Interventies en de EOD. Door het snel en slim inzetten van de verschillende mogelijkheden kon de dader binnen een dag worden aangehouden.
Is het QIT voor iedereen? Gertjan is daar duidelijk over. “Nee, het QIT is niet voor iedereen. Wij zijn in eerste instantie hulpverleners maar zoals al gezegd, het QIT heeft een andere taak. Dat je bij een aanslag geconfronteerd wordt met afschuwelijke taferelen is enorm groot. Daar moet je vooraf wel over nadenken. Maar het is een belangrijke taak die kan helpen om erger leed te voorkomen”.
Buitenland
Dat het QIT-concept werkt is ook bij buitenlandse politiediensten niet onopgemerkt gebleven. Er is veel belangstelling voor. Het Landes Kriminal Ambt (LKA) van Berlijn heeft het Nederlandse QIT-concept ondertussen zelfs overgenomen. Nederlandse QIT-medewerkers hebben daar ondertussen al twee (basis)trainingen mogen geven.
- (1) De Plaats Incident (PI) is de plaats waar hulpverlening prioriteit heeft. Een Plaats Delict (PD) is afgesloten voor het strafrechtelijke onderzoek. In geval van een aanslag zal de PI altijd een PD worden.
- (2) https://www.politieacademie.nl/onderwijs/onderwijsaanbod/pages/opleiding.aspx?code=LGE-2021&interessegebied=5&thema=46
Leave a Reply